Çfarë dihet deri më tani për planin e SHBA’së për t’i dhënë fund luftës së Rusisë në Ukrainë

Lajme

Gazeta Express

21/11/2025 19:15

Projekt-plani i paqes SHBA-Rusi është shpërndarë gjerësisht dhe tani dihet se ai propozon që ato zona të rajonit industrial lindor të Donbasit në Ukrainë që janë ende nën kontroll ukrainas të kalojnë nën kontrollin de facto të Rusisë së Vladimir Putinit.

Versionet e fundit të tekstit gjithashtu parashikojnë që Ukraina të reduktojë madhësinë e forcave të saj të armatosura në 600,000 persona, raporton BBC, përcjell Gazeta Express.

Por çfarë tjetër dihet për tekstin dhe kush përfiton më shumë prej tij?

Pikat kryesore

Ka 28 pika kryesore dhe disa prej tyre mund të jenë të pranueshme për Ukrainën. Të tjerat duken të paqarta dhe të pasakta.

Sovraniteti i Ukrainës do të “konfirmohet” dhe do të ketë një “marrëveshje totale dhe gjithëpërfshirëse pa agresion mes Rusisë, Ukrainës dhe Evropës”, me “garanci sigurie” të forta ose të besueshme për Kievin dhe një kërkesë për zgjedhje të menjëhershme brenda 100 ditëve.

Në rast se Rusia do të pushtonte Ukrainën, propozohet një “përgjigje ushtarake e koordinuar dhe e fortë”, së bashku me rivendosjen e sanksioneve dhe anulimin e marrëveshjes.

Edhe pse zgjedhjet janë të pamundura në Ukrainë për shkak të ligjit ushtarak, ato teorikisht mund të mbahen nëse nënshkruhet një marrëveshje paqeje.

Por sa i përket garancive të sigurisë, nuk ka detaje se kush do t’i sigurojë dhe sa të forta do të jenë ato. Kjo është larg nga një angazhim në stilin e Natos, ku çdo sulm ndaj Ukrainës do të trajtohej si sulm ndaj të gjithëve. Kiev do të kërkonte më shumë se një premtim të paqartë nëse do të pranonte.

Dorëzimi i territoreve të Ukrainës dhe reduktimi i forcave të armatosura

Ndër propozimet më kontestuese janë dorëzimi i territoreve të pashtruara të Ukrainës dhe reduktimi i forcave të saj të armatosura.

“Forcat ukrainase do të tërhiqen nga pjesa e rajonit të Donetskut që aktualisht kontrollojnë, dhe kjo zonë e tërheqjes do të konsiderohet një zonë neutrale dhe e demilitarizuar, e njohur ndërkombëtarisht si territor i Federatës Ruse. Forcat ruse nuk do të hyjnë në këtë zonë të demilitarizuar.”

Dorëzimi i territoreve ku jetojnë të paktën një çerek milioni ukrainas — qytetet e “brezit të fortës” të Donetskut, Slovyansk, Kramatorsk dhe Druzhkivka — nuk do të pranohej nga shumica e ukrainasve. Rusia ka kaluar më shumë se një vit duke u përpjekur të pushtojë qytetin e Pokrovsk-ut — Ukraina ka të ngjarë të mos dorëzojë qendra strategjike kaq të rëndësishme pa luftuar.

“Madhësia e Forcave të Armatosura të Ukrainës do të kufizohet në 600,000 persona.”

Forcat e Ukrainës u vlerësuan në janar të kaluar në 880,000 persona aktivë, nga 250,000 në fillim të pushtimit të plotë në shkurt 2022.

Ndërsa 600,000 mund të duket një numër i pranueshëm në kohë paqeje, një kufizim i tillë do të shkelte sovranitetin ukrainas. Mund të ishte gjithashtu një numër i madh për Rusinë për ta pranuar.

“Linjat tona të kuqe janë të qarta dhe të palëkundura,” tha përfaqësuesja ukrainase Khrystyna Hayovyshyn në Këshillin e Sigurimit të OKB-së: “Nuk do të ketë kurrë njohje formale apo tjetër të territorit ukrainas që është përkohësisht i pushtuar nga Federata Ruse. Ukraina nuk do të pranojë asnjë kufizim mbi të drejtën e saj për vetë-mbrojtje ose mbi madhësinë apo kapacitetet e forcave tona të armatosura.”, transmeton Gazeta Express.

Projekt-plani gjithashtu propozon që “Krimea, Luhanski dhe Donetsku do të njihen de facto si ruse, përfshirë nga Shtetet e Bashkuara”.

Me fjalë të tjera, Ukraina dhe vendet e tjera nuk do të kishin nevojë ta njohin ligjërisht kontrollin rus. Kjo mund t’i lejonte Kievit të pranojë një formulim të tillë, pa shkelur kushtetutën e saj që thotë se kufijtë e saj janë “të pandashëm dhe të paprekshëm”.

Në rajonet jugore të Khersonit dhe Zaporizhzias, vijat e frontit do të “ngriheshin” dhe Rusia do të dorëzonte zonat që ka pushtuar në vende të tjera.

E ardhmja e Ukrainës — me BE, por jo me NATO

Projekt-plani propozon angazhime të rëndësishme për të ardhmen strategjike të Ukrainës:

“Ukraina pranon të shkruajë në kushtetutën e saj që nuk do të anëtarësohet në NATO dhe NATO pranon të përfshijë në statutet e saj një dispozitë që Ukraina nuk do të pranohet në të ardhmen.”

“Ukraina ka të drejtë për anëtarësim në BE dhe do të ketë akses të përkohshëm të favorizuar në tregun evropian ndërsa kjo çështje vlerësohet.”

Ka pak gjasa që Ukraina të bashkohet me NATO së shpejti, dhe Rusia kohët e fundit ka butësuar qëndrimin për kandidaturën e Ukrainës për BE. Dokumenti duket të ofrojë Kievit akses në tregjet evropiane duke injoruar mendimet e 27 vendeve të BE-së.

Bashkimi me BE dhe NATO është pjesë e kushtetutës së Ukrainës, dhe një nga linjat e kuqe të Khrystyna Hayovyshyn në OKB ishte:

“As nuk do të tolerojmë shkelje të sovranitetit tonë, përfshirë të drejtën tonë sovrane për të zgjedhur aleancat ku duam të bashkohemi.”

Të tjera propozime të draftit janë që NATO nuk do të stacionojë trupa në Ukrainë dhe avionë luftarakë evropianë do të vendosen në Poloni. Kiev gjithashtu do të duhej të angazhohej të jetë një “shtet jo-bërthamor”.

Kjo duket se refuzon planet e Perëndimit për të mbikëqyrur një marrëveshje të ardhshme, udhëhequr nga Britania e Madhe dhe Franca.

Rusia rikthehet nga izolimi

Disa pika i referohen rikthimit të Rusisë nga izolimi me “Rusia të ri-integrohet në ekonominë globale” dhe ftohet të rikthehet në grupin G8.

Kjo duket larg për tani, me Putinin nën urdhër-arrest nga Gjykata Ndërkombëtare Penale. Rusia u përjashtua nga G7 pas pushtimit dhe aneksimit të Krimesë në 2014 dhe Trump tentoi ta rikthejë në 2020.

Nëse Mbretëria e Bashkuar, Kanadaja, Franca, Gjermania, Italia dhe Japonia ishin të rezervuara para pushtimit të plotë, ka edhe më pak gjasa që kjo të ndodhë tani.

Çfarë ndodh me asetet e ngrira të Rusisë?

Drafti propozon që 100 miliardë dollarë të aseteve të ngrira ruse të investohen në “përpjekjet e udhëhequra nga SHBA për rindërtimin dhe investimin në Ukrainë”, me SHBA që merr 50% të fitimeve dhe Evropa shton 100 miliardë dollarë investime për rindërtim.

Kjo i ngjan marrëveshjes amerikane për mineralet me Ukrainën më parë këtë vit, duke nxjerrë një “çmim amerikan” për përfshirje, dhe lë Bashkimin Evropian me faturat e rënda.

Shumat që përmenden mund të mos jenë të mjaftueshme: më herët këtë vit, kostoja totale e rindërtimit në Ukrainë u vlerësua në 524 miliardë dollarë (€506 miliardë).

Rreth 200 miliardë euro nga asetet e ngrira ruse ruhen kryesisht nga Euroclear në Belgjikë, dhe BE aktualisht po punon për një plan për t’i përdorur ato për të financuar Kievin financiarisht dhe ushtarakisht.

Pjesa tjetër e aseteve të ngrira do të shkonte në një “mjet investimi SHBA-Rusi”, sipas draftit, kështu që Rusia do të shihte pjesë të parave të saj të kthehen, por përsëri do të kishte përfitim financiar për SHBA-në.

Çfarë nuk është në plan?

Disa komentues kanë vënë re se plani nuk kërkon kufizime armësh për ushtrinë ukrainase ose industrinë e saj të armëve, edhe pse ka një dispozitë që thotë: Nëse Ukraina lëshon një raketë ndaj Moskës ose Shën Petersburgut, garancia e sigurisë konsiderohet e pavlefshme.

Por nuk vendos asnjë kufizim mbi armët me rreze të gjatë që Ukraina po zhvillon, si raketat Flamingo dhe Long Neptune.

A është ky një plan përfundimtar paqeje?

Dihet se SHBA dëshiron të ecë shpejt nën një “afat agresiv” me këtë draft, me raporte që sugjerojnë se Ukraina ka afat deri në fund të javës së ardhshme për të pranuar.

Sekretari amerikan i Shtetit, Marco Rubio, që mori pjesë në hartimin e tij, e përshkroi si “një listë idesh potenciale për të përfunduar këtë luftë”, dhe ministri gjerman i Jashtëm Johann Wadephul tha se nuk e sheh 28-pikëshin si plan përfundimtar, pas bisedës me përfaqësuesin tjetër kryesor të SHBA-së, emisarin e Trump, Steve Witkoff.

Në disa aspekte, dokumenti duket si një punë në zhvillim, me disa detaje të rrjedhura të enjten që nuk janë më të dukshme.

Bashkimi Evropian tha të premten në mëngjes se nuk e kishte parë zyrtarisht planin, dhe ministria ruse e Jashtme tha të njëjtën gjë.

A është drafti një listë dëshirash e Putinit?

Emisari special rus, Kirill Dmitriev, njihet se ka kaluar deri në tre ditë me Witkoff duke diskutuar këtë plan, duke ngritur sugjerime për një marrëveshje të përshtatur për Moskën. Por reagimi i Rusisë deri tani ka qenë i kujdesshëm dhe thotë se nuk e ka parë fare planin.

Dorëzimi i territorit ukrainas tek Rusia, edhe në një zonë të demilitarizuar, është shenja më e madhe e një tendence drejt narrativës ruse, por ngrirja e vijave të frontit në jug mund të jetë e vështirë për Kremlinin që ka aneksuar Kherson dhe Zaporizhzhian në kushtetutën e saj.

Një nga propozimet është që heqja e sanksioneve të bëhet “në faza dhe për çdo rast veç e veç” — që Moska do ta konsiderojë shumë të ngadaltë.

Megjithatë, një plan për “amnisti të plotë” për të gjitha palët do të pranohej mirë në Moskë dhe shumë keq në Kiev dhe kryeqytetet evropiane.

Komentuesit kanë vënë re se edhe pse duket se ka koncesione të mëdha për Putinin, disa kërkesa për NATO-n mund të jenë shumë të paqarta për shijet e Kremlinit.

Rusia gjithashtu ka kërkuar vazhdimisht që një plan paqeje të eliminojë atë që ajo sheh si “shkaktarët kryesorë” të luftës. Një nga këta shkaktarë është ndalimi i zgjerimit të NATO-s në Evropën Lindore, të cilin drafti duket ta trajtojë.

Disa nga 28 pikat e tjera gjithashtu përmendin pretendimet ruse për diskriminim të popullsisë rusisht-folëse të Ukrainës pa i miratuar shprehimisht.

Një pikë është e qartë por e drejtë:

“Të dy vendet do të bien dakord për të hequr të gjitha masat diskriminuese dhe për të garantuar të drejtat e mediave dhe arsimit të Ukrainës dhe Rusisë.”

Një tjetër përpjekje për të qenë e drejtë është propozimi për ndarjen e energjisë elektrike nga centrali bërthamor i Zaporizhzhias, më i madhi në Evropë, “barabartë mes Rusisë dhe Ukrainës”.