Pesë perimet rrënjore më të shëndetshme për t’u konsumuar këtë dimër—nga panxhari te majdanozi i bardhë

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

21/11/2025 19:16

Edhe pse kalojnë pjesën më të madhe të jetës së tyre nën tokë, perimet rrënjore janë befasuese për nga ngjyrat, shijet dhe vlerat ushqyese që ofrojnë.

Ekspertët prej vitesh na këshillojnë të hamë ushqime sipas stinës. Por, ndryshe nga muajt e ngrohtë kur një sallatë e freskët përgatitet për pak minuta, perimet rrënjore kërkojnë pak më shumë fantazi.

Në çdo supermarket shohim pirgje me rrepka, patate të ëmbla, panxhar, karrota e majdanoz të bardhë. Por të gjesh frymëzim për mënyrën e përgatitjes, shpesh nuk është e lehtë.

Sipas dietologes së regjistruar Dr. Carrie Ruxton, e cila foli për Daily Mail, këto perime dimërore jo vetëm që janë superushqyese—të pasura me fibra, vitamina dhe antioksidantë—por janë shumë më të shumëllojshme në përdorim sesa mendojmë.

“Dy të tretat e njerëzve në Britani nuk e marrin sasinë e rekomanduar të fibrave. Shumë mendojnë se fibra gjendet vetëm te drithërat dhe buka integrale, por perimet janë plot me të,” shpjegon ajo.

Mos i qëroni perimet rrënjore!

Sipas Dr. Ruxton, mënyra e përgatitjes ndikon jashtëzakonisht shumë në vlerën ushqyese—dhe qëruarja është gabimi më i madh.

“Shumica e fibrave dhe e vitaminave ndodhen në lëkurë. Mjafton t’u bëni një pastrim të mirë,” thotë ajo.

Ajo sugjeron gatimin e shpejtë në tavë: karrota, majdanoz i bardhë dhe patate (të gjitha me lëkurë), rreth disa kofshëve pule pa kockë, për një vakt të shëndetshëm dhe plot proteina.

Ajo shton se nuk ka shumë prova që produktet organike përmbajnë më shumë vlera ushqyese sesa ato të zakonshmet. “Më pëlqen të blej produkte vendore dhe të stinës, por jam e lumtur nëse njerëzit thjesht hanë më shumë perime—të konservuara, të ngrira, të freskëta apo të shtrydhura.”

Për shije më të mirë, ajo rekomandon pak kripë, piper të zi, rigon ose rozmarinë. Për pjekje të gjatë përdor vaj ulliri, ndërsa për skuqje vaj rapse për shkak të qëndrueshmërisë në temperatura të larta.

Ajo paralajmëron të shmanget zierja apo pjekja e tepërt, sepse vret një pjesë të mirë të vitaminave.

Ja pse duhet të hamë më shumë perime rrënjore këtë dimër

1. Majdanozi i bardhë (Parsnip)

I shkëlqyer për shëndetin e zorrëve

Majdanozi i bardhë ka nivelin më të lartë të fibrave ndër perimet rrënjore. Vetëm një kupë përmban rreth 6.5 gram fibra—nga 30 gramët e rekomanduara në ditë.

Fibra rrit diversitetin e mikrobeve të zorrëve, ngadalëson tretjen dhe ul rrezikun e sëmundjeve të zemrës, goditjes në tru dhe kancerit të zorrës së trashë. Por 60% e njerëzve nuk marrin mjaftueshëm prej saj.

Kjo perime është veçanërisht e pasur me fibra të tretshme, të cilat lidhen me kolesterolin dhe ndihmojnë trupin ta eliminojë atë para se të hyjë në gjak. Kjo ndihmon në uljen e sheqerit në gjak, kolesterolit dhe presionit të gjakut.

Majdanozi i bardhë është i pasur edhe me vitaminë C dhe, kur gatuhet dhe ftohet, krijon niseshte rezistente—një prebiotik i fuqishëm që ul inflamacionin dhe përmirëson tretjen.

2. Panxhari

Mbrojtës i fuqishëm i zemrës

Inflamacioni ndikon drejtpërdrejt në krijimin e pllakëzave në arterie, duke rritur rrezikun e sulmit kardiak. Panxhari është i pasur me nitrate, të cilat trupi i kthen në oksid nitrik—një substancë që zgjeron enët e gjakut dhe ul presionin e gjakut.

Studimet tregojnë se lëngu i panxharit ul presionin sistolik (numrin e lartë) dhe përmirëson qarkullimin e gjakut drejt trurit, duke ulur rrezikun e demencës.

Nivelet më të larta të disa baktereve në gojë—që prodhojnë nitrite—janë ndërlidhur me kujtesë më të mirë dhe përqendrim më të lartë.

3. Patatja e ëmbël

Më e mira për imunitetin

Patatet e ëmbla, kungulli dhe kungulli dimëror janë ndër burimet më të pasura të beta-karotenit—pigmenti që trupi e shndërron në vitaminë A, thelbësore për imunitetin.

Ato janë të pasura me antioksidantë, flavonoide dhe acide fenolike që ndihmojnë në uljen e rrezikut nga kanceri, diabeti dhe sëmundjet e zemrës. Patatet e ëmbla portokalli apo vjollcë kanë edhe më shumë antioksidantë.

Një patate e ëmbël mesatare mbulon rreth 20% të nevojave ditore për vitaminë C—vitaminë që mbron qelizat nga dëmtimi dhe ndihmon trupin të përthithë hekurin.

Për të ruajtur vlerat, rekomandohet pjekja ose avullimi, gjithmonë me lëkurë.

4. Rrepat, lakrat suede (swedes) dhe angjinaret

Përmirësojnë shëndetin e trurit

Edhe pse jemi mësuar t’i lidhim jeshillëqet me shëndetin e trurit, perimet e familjes Brassica—përfshirë rrepën dhe lakrën suede—kanë efekte të ngjashme.

Dieta MIND, e krijuar për të ngadalësuar rënien kognitive, përfshin edhe këto perime, të cilat mund të ndihmojnë në mbrojtjen nga demenca.

Angjinaret, ndërkohë, janë të pasura me përbërje si CLA dhe acide izoklorogjenike, që mbrojnë qelizat nervore, ulin inflamacionin dhe ndikojnë pozitivisht në kujtesë dhe humor.

5. Karrota

Mban nën kontroll sheqerin në gjak

Një studim i vitit të kaluar tregoi se ngrënia e karrotave tre herë në javë rrit sasinë e karotenoideve në lëkurë, të cilat lidhen me rrezik më të ulët të sëmundjeve kronike.

Karrota ka një indeks glicemik shumë të ulët, çka do të thotë se sheqeri i saj përthithet ngadalë dhe nuk shkakton rritje të shpejtë të glukozës në gjak. Kjo e bën ideale për të gjithë ata që duan të stabilizojnë nivelin e sheqerit.

Studimet e fundit sugjerojnë edhe një efekt të mundshëm në reduktimin e rrezikut për disa lloje kanceri. Konsumimi i vetëm katër karrotave në javë lidhet me rreth 17% ulje të rrezikut, sipas kërkimeve të Universitetit të Newcastle.

Dimri është koha ideale për t’u kthyer te perimet rrënjore—të lira, të shijshme, të shumëllojshme dhe të mbushura me vlera ushqyese. Nga shëndeti i zemrës te ai i trurit, nga imuniteti te kontrolli i sheqerit në gjak—këto superushqime të tokës janë armë të fuqishme për një jetë më të shëndetshme. /GazetaExpress/