Hapi gjigant drejt ringjalljes së mamuthit: Shkencëtarët nxjerrin RNA-në e një krijese që jetoi 40,000 vite më parë

Mistere

Gazeta Express

17/11/2025 21:58

Shkencëtarët suedezë dhe danezë kanë bërë një përparim të jashtëzakonshëm në studimin e mamuthit me lesh të dendur të akullit (woolly mammoth).

Për herë të parë, ata kanë arritur të izolojnë dhe të sekuencojnë molekulat RNA, të ruajtura në inde të mamuthit për gati 40,000 vite në permafrostin siberian. Ky është RNA më i vjetër i zbuluar ndonjëherë.

RNA, një molekulë kyçe në të gjitha qelizat e gjalla, përcjell informacionin për ndërtimin e proteinave dhe rregullimin e gjeneve. Shkencëtarët besojnë se ky zbulim mund të ndihmojë përpjekjet për të rikthyer në jetë jo vetëm mamuthin, por edhe kafshë të tjera të zhdukura si dodoja dhe tigri i Tasmanisë.

“Metodat dhe rezultatet tona mund të informojnë dhe ndihmojnë përpjekjet për ‘de-zhdukjen’ e disa kafshëve të njohura,” tha Dr. Emilio Mármol nga Globe Institute në Kopenhagen për Daily Mail.

“Për këtë, është e nevojshme të kuptojmë jo vetëm se ku ndodhen gjenet në genom dhe cilat mutacione i dallojnë nga të afërmit modernë, por edhe si janë shprehur dhe rregulluar këto gjene – diçka që DNA-ja vetëm nuk mund ta tregojë, dhe për këtë është e nevojshme RNA-ja.”

Zbulimi i RNA-së tek mamuthi

Mamuthi me lesh të dendur ishte një i afërm i elefantëve modernë, i njohur për tërsitë e mëdha të harkuara dhe shtatin e mbuluar me lesh të dendur. Ai jetonte në Europë Veriore, Azi dhe Amerikë të Veriut gjatë Epokës së Akullit, duke arritur deri në 4 metra lartësi dhe 6 ton peshë. Specia u zhduk rreth 4,000 vite më parë.

Derisa për dekada shkencëtarët kanë analizuar DNA-në e mamuthit për të rindërtuar gjenezën dhe historinë evolutive, RNA-ja, që tregon cilat gjene ishin aktive, ka mbetur jashtë arritjes – deri tani.

Nga 10 mostra të indeve të mamuthit, vetëm tre përmbanin RNA të qartë origjine mamuthi. Një prej tyre, i njohur si Yuka, ishte rreth 39,000 vjeç. Molekulat e RNA-së të gjetura tek Yuka kodifikonin proteina kyçe për tkurrjen e muskujve dhe rregullimin metabolik nën stres, dhe treguan gjithashtu shenja që mamuthi i ri kishte pësuar stres qelizor para vdekjes, ndoshta nga sulmi i predatorëve si luanët e shpellës.

Shkencëtarët zbuluan edhe microRNA, molekula që rregullojnë aktivitetin e gjeneve, të panjohura më parë dhe ndoshta unike për mamuthin ose elefantët modernë.

Çfarë do të thotë kjo për të ardhmen

Rezultatet, të publikuara në revistën Cell, tregojnë se molekulat RNA mund të ruhet në periudha shumë më të gjata se sa mendohej më parë. Në të ardhmen, mund të jetë e mundur të sekuencohen edhe viruse të RNA-s, si gripi dhe koronaviruset, nga mbetje të Epokës së Akullit.

Shkencëtarët synojnë të kryejnë studime që kombinojnë RNA të parahistorike me DNA, proteina dhe biomolekula të tjera të ruajtura, duke zbuluar shtresat e fshehura të biologjisë që kanë mbetur të ngrira në kohë për mijëra vjet.

Mamuthi me lesh të dendur – një përmbledhje

Jetoi në tundrat e ngrira të Evropës dhe Amerikës së Veriut për 140,000 vite, zhdukur rreth 10,000 vite më parë.

Më i mirë i ruajtur midis kafshëve parahistorike falë konservimit të indeve të ngrira.

Meshkujt arrinin deri në 3.5 metra, femrat pak më të vogla.

Tërsitë harkuara mund të arrinin deri në 5 metra, dhe leshi i barkut deri në 1 metër.

Veshët e vegjël dhe bishtat e shkurtra ndihmonin në ruajtjen e nxehtësisë trupore.

Trungu kishte “dy gishta” në fund për të kapur bar, degë dhe bimësi të tjera.

Ndërvepronte me njerëzit e hershëm, të cilët i gjuanin për ushqim dhe përdornin kockat dhe tërsitë për armë dhe art.

Mamuthi me lesh të dendur dhe elefantët modernë ndajnë 99.4% të gjeneve, por rrugët evolutive u ndanë rreth 6 milion vite më parë. /GazetaExpress/