Të mësuarit e një gjuhe të dytë mund të ngadalësojë plakjen: Pesë zakone të tjera që rrisin jetëgjatësinë

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

17/11/2025 20:25

Të jetosh gjatë ka bërë për vete vëmendjen e shumë njerëzve në ditët e sotme, ndërsa gjithnjë e më shumë kërkohet mënyra për të zgjeruar jetëgjatësinë dhe për të përmirësuar shëndetin afatgjatë.

Megjithatë, statistikat në Shtetet e Bashkuara tregojnë një realitet shqetësues. Në vitin 2023, 76% e të rriturve amerikanë, rreth 194 milionë persona, kishin të paktën një sëmundje kronike, krahasuar me 72% (177 milionë) në 2013.

Numri i të rriturve me sëmundje të shumta kronike ka shkuar nga 47% në 2013 në 51% në 2023.

Edhe pritshmëria e jetës ka mbetur kryesisht e pandryshuar, rreth 79 vjet, ndërkohë që krahasuar me vende të tjera të pasura si Australia, Kanadaja apo Mbretëria e Bashkuar, SHBA-ja ka jetëgjatësinë më të ulët.

Ekspertët e shëndetit fajësojnë rritjen e vdekjeve nga mbidozat e drogës, obezitetin në rritje dhe sëmundjet kronike për këtë trend negativ.

Megjithatë, kërkime të shumta tregojnë se përmirësimet e shëndetit dhe jetëgjatësisë nuk kërkojnë domosdoshmërisht metoda të shtrenjta apo procedura ekstreme. Thjesht, ndryshimet e vogla të përditshme mund të kenë ndikim të madh.

Më poshtë janë gjashtë strategji të bazuara në shkencë që mund të ngadalësojnë plakjen dhe të mbështesin shëndetin afatgjatë.

1. Të flasësh më shumë se një gjuhë

Një studim i madh europian ka zbuluar se të folurit e disa gjuhëve mund të ngadalësojë plakjen biologjike dhe kognitive.

Shkencëtarët analizuan të dhëna nga 86,000 të rritur në 27 vende dhe përdorën inteligjencën artificiale për të krahasuar moshën biologjike me moshën kronologjike të pjesëmarrësve.

Rezultati: multilinguistët kishin dyfish më shumë shanse për të treguar shenja të plakjes të shëndetshme, duke sugjeruar se mësimi i gjuhëve mban trurin aktiv dhe ndihmon shëndetin e përgjithshëm të trurit.

2. Aktiviteti fizik i rregullt

Studimet konfirmojnë se ushtrimet fizike jo vetëm përmirësojnë shëndetin, por ngadalësojnë plakjen biologjike.

Një studim i vitit 2023 në Brazil tregoi se gratë mesatare të moshës mesatare, më parë sedentare, përjetuan një ulje prej dy vjetësh të moshës epigjenetike pas një programi tetë-javor me 60 minuta ushtrime tri herë në javë.

Aktiviteti fizik ndihmon në aktivizimin e gjeneve që kontrollojnë plakjen dhe funksionet e trupit, duke përmirësuar shëndetin e përgjithshëm dhe ulur rrezikun e vdekjeve.

3. Ushqimi i shëndetshëm

Të ushqyerit mirë mund të ngadalësojë plakjen.

Një studim i NIH në 2,700 gra zbuloi se një dietë e pasur me fruta, perime, drithëra të plota, peshk, proteina të ligëta dhe yndyra të shëndetshme ul moshën biologjike mesatarisht me 2.4 vjet.

Ndërkohë, kufizimi i mishit të kuq, sheqerit dhe yndyrave të ngopura ndihmon në mbrojtjen e ADN-së dhe përmirëson shëndetin qelizor.

4. Gjumi cilësor

Gjumi i mjaftueshëm është kritik për plakjen e shëndetshme.

Studiuesit zbuluan se pas moshës 50 vjeç, njerëzit që flinin më pak se 5 orë natën kishin 30% më shumë gjasa të zhvillonin sëmundje kronike, dhe ky rrezik rritej në 40% pas moshës 70 vjeç.

Gjumi i mirë ndihmon riparimin e ADN-së, balancën hormonale dhe shëndetin e sistemit imunitar. Rekomandohet 7–9 orë gjumë për të rriturit.

5. Reduktimi i zakoneve të dëmshme

Duhanpirja, alkooli dhe cigaret elektronike janë ndër faktorët më të mëdhenj të plakjes së parakohshme.

Duhanpirja rrit moshën epigjenetike të mushkërive me rreth 4.3–4.9 vjet.

Alkooli mbi 17 njësi në javë lidhet me plakje qelizore të përshpejtuar.

Kufizimi i këtyre zakoneve është vendimtar për jetëgjatësinë.

6. Menaxhimi i stresit

Stresi kronik akseleron plakjen duke dëmtuar ADN-në dhe dobësuar sistemin imunitar.

Studimet tregojnë se njerëzit që punojnë mbi 40 orë në javë mund të kenë rritje prej dy vjetësh të moshës biologjike.

Taktikat e shëndetshme për menaxhimin e stresit – si meditimi, sporti, hobi të ndryshëm dhe mbështetja sociale – mund të ngadalësojnë këtë efekt dhe të përmirësojnë jetëgjatësinë.

Një jetë më e gjatë dhe më e shëndetshme nuk kërkon ilaçe të shtrenjta apo procedura ekstreme.

Të mësuarit e një gjuhe të re, aktiviteti fizik, dieta e shëndetshme, gjumi i mirë, shmangia e zakoneve të dëmshme dhe menaxhimi i stresit janë hapa të thjeshtë, por efektivë, për të ngadalësuar plakjen dhe për të përmirësuar cilësinë e jetës. /GazetaExpress/