Shkencëtarët zbulojnë gjuhën sekrete të inteligjencës jo-njerëzore në thellësitë e oqeaneve

Mistere

Gazeta Express

13/11/2025 20:47

Shkencëtarët kanë arritur të deshifrojnë një gjuhë misterioze të përdorur nga një specie jo-njerëzore që jeton në oqeanet e Tokës dhe që ngjan me të folurën njerëzore.

Përmes inteligjencës artificiale, studiuesit e Project CETI zbuluan se balenat spermë “flasin” me njëra-tjetrën përmes klikimeve të pazakonta që duken si kod Morse.

Këto klikime vijnë në sekuenca të quajtura codas, që përfshijnë dy lloje zërash të ngjashëm me zanoret njerëzore: një “ah”-i ngjashëm me a dhe një “ee”-i ngjashëm me i.

Zërat nuk ishin rastësorë; balenat dukeshin duke kontrolluar aktivisht tonin, kohëzgjatjen dhe llojin e tingujve ndërsa “shpreheshin” me fjalë të ndryshme.

Sipas ekipit të CETI, balenat përdorin këto tinguj gjatë ndërveprimeve sociale në grupet familjare, për të qëndruar të lidhura, për të koordinuar aktivitetet dhe për të identifikuar njëra-tjetrën, si një gjuhë nënujore sociale.

Studimi zbuloi gjithashtu se zëri i balenave ngjan me të folurën njerëzore, pasi ato përdorin buzët dhe thasët e ajrit si burim dhe filter të tingullit, ashtu si njerëzit përdorin kordet vokale dhe traktin vokal për të prodhuar tingujt.

Kjo shënon herën e parë që studiuesit gjejnë një specie jo-njerëzore që përdor tinguj të ngjashëm me zanoret dhe rregulla të ngjashme me gramatikën për të komunikuar.

Gašper Beguš, drejtues i gjuhësisë në Project CETI, tha për Popular Science:

“Çfarë dikur dukej si një sistem alien i ngjashëm me kodin Morse tani duket shumë më njerëzor. Kemi zanore nënujore – në një botë krejtësisht të ndryshme nga e jona, sistemi i komunikimit duket shumë i ngjashëm me të folurën tonë.”

Shkencëtarët vendosën mikrofonë të vegjël me thithje, të quajtur DTAGs, tek 15 balena spermë që notonin në Karaibe për të regjistruar klikimet e tyre pa deformim.

Gjatë periudhës 2014–2018, ata regjistruan afërsisht 4,000 codas të qarta nga një grup femrash dhe pasardhësit e tyre, duke u fokusuar vetëm tek balena e pajisur me mikrofon.

Në fillim, klikimet tingëllonin shumë të ngadalta për t’u krahasuar me të folurën njerëzore, por pas përshpejtimit të regjistrimeve, modelet u bënë të qarta dhe të njohura. Ata zbuluan se klikimet ishin dy lloje kryesore zanore, “A” dhe “I”, ashtu si njerëzit përdorin A, E, I, O, U.

Balenat përdornin këtë gjuhë sekrete gjatë momenteve sociale: për të përshëndetur familjarët, për të qëndruar në kontakt gjatë zhytjeve për ushqim, apo për të koordinuar lëvizjet në grup në oqean.

Studimi, i publikuar në bioRxiv dhe që pret rishikimin e kolegëve, zbuloi se koha dhe ritmi ishin thelbësorë në komunikimin e balenave. Numri i klikimeve, pauzat mes tyre dhe shpejtësia totale krijonin ritme të ndryshme, thuajse si një muzikë.

Ekipi CETI zbuloi gjithashtu se codas “ah” ishin natyrshëm më të gjata se codas “ee”, ndërsa “ee” kishte versione të shkurtra dhe të gjata, duke përdorur kohëzgjatjen për të ndryshuar kuptimin. Duke matur çdo pauzë dhe ndryshim të tonit, shkencëtarët provuan se balenat kontrollojnë tingullin dhe kohëzgjatjen qëllimisht, duke treguar rregulla të vërteta komunikimi.

Kjo nuk është hera e parë që shkencëtarët gjejnë inteligjencë komplekse tek balenat. Në qershor, studiuesit e SETI Institute zbuluan se balenat humpback krijojnë unaza të veçanta me flluska, të cilat besohet se janë mënyra e tyre për të përshëndetur njerëzit.

Këngët e balenave janë studiuar për dekada, dhe në 2024 shkencëtarët zbuluan se balenat kanë një zë unik, i cili dridhet përmes yndyrës dhe muskujve për të prodhuar tinguj misteriozë, pa përdorur kordet vokale si shumica e mamiferëve. /GazetaExpress/