Nobeli në Fizikë u jepet tre shkencëtarëve për punën në informatikën kuantike

Lajme

Gazeta Express

07/10/2025 18:31

Çmimi Nobel në Fizikë u është dhënë John Clarke, Michel H. Devoret dhe John M. Martinis për punën e tyre në mekanikën kuantike, e cila po i hap rrugën një brezi të ri kompjuterësh shumë të fuqishëm, ka raportuar BBC, transmeton Gazeta Express.

“Nuk ka teknologji të përparuar që përdoret sot që nuk mbështetet në mekanikën kuantike, duke përfshirë telefonat celularë, kamerat… dhe kabllot me fibra optike”, tha komiteti i Nobelit.

Njoftimi u bë nga Akademia Mbretërore Suedeze e Shkencave në një konferencë për shtyp në Stokholm, Suedi.

“Për ta thënë butë, ishte një surprizë e jetës sime”, tha profesori John Clarke, i cili ka lindur në Kembrixh, Britani e Madhe dhe tani punon në Universitetin e Kalifornisë në Berkeley.

Michel H. Devoret ka lindur në Paris, Francë dhe është profesor në Universitetin Yale, ndërsa John M. Martinis është profesor në Universitetin e Kalifornisë, Santa Barbara.

Të tre fituesit do të ndajnë çmimin prej 11 milionë kronorësh suedez (872,000 £).

Komiteti i Nobelit njohu punën e jashtëzakonshme të kryer nga të tre burrat në një seri eksperimentesh në vitet 1980 në qarqet elektrike.

Sipas fjalëve të komitetit, “zbulimi i tunelimit makroskopik mekanik kuantik dhe kuantizimit të energjisë në një qark elektrik”.

Edhe për një fushë që shpesh konsiderohet e dendur, ky zbulim tingëllon çuditshëm.

Por implikimet e tij kanë qenë të thella dhe me shtrirje të gjerë. Pajisjet elektronike që shumica prej nesh përdorin mbështeten në të, dhe gjetjet po përdoren për të ndërtuar kompjuterë jashtëzakonisht të fuqishëm.

“Kjo është diçka që çon në zhvillimin e kompjuterit kuantik. Shumë njerëz po punojnë në informatikën kuantike, zbulimi ynë është në shumë mënyra baza e kësaj,” tha Prof. Clarke në telefon në konferencën për shtyp pak çaste pasi iu tha se kishte fituar.

Ai dukej i hutuar që puna e tij e përfunduar dyzet vjet më parë është e denjë për çmimin më prestigjioz të shkencës.

“Jam plotësisht i habitur. Në atë kohë nuk e kuptuam në asnjë mënyrë se kjo mund të ishte baza për një çmim Nobel,” tha ai.

Mekanika kuantike lidhet me sjelljen e gjërave të vogla në një botë të vogël. I referohet asaj që bëjnë grimcat si elektroni në botën subatomike.

Profesori Clarke dhe ekipi i tij studiuan se si këto grimca dukeshin se thyenin rregulla, si p.sh. udhëtimi përmes barrierave të energjisë që fizika konvencionale e quante të pamundur – diçka që quhet “tunelim”.

Duke përdorur “tunelim” kuantik, elektroni arrin të depërtojë përmes barrierës së energjisë.

Puna e tyre tregoi se tunelimi mund të riprodhohet jo vetëm në botën kuantike, por edhe në qarqet elektrike në ‘botën reale’.

Kjo njohuri është shfrytëzuar nga shkencëtarët në krijimin e çipave kuantikë modernë.

“Ky është një lajm i mrekullueshëm me të vërtetë, dhe shumë i merituar,” tha Profesor Lesley Cohen, Rektore e Asociuar në Departamentin e Fizikës në Imperial College London.

“Puna e tyre ka hedhur themelet për Kubitët superpërçues – një nga teknologjitë kryesore të pajisjeve për teknologjitë kuantike.”

Fitues të mëparshëm të Çmimit Nobel në Fizikë
2024 – Geoffrey Hinton dhe John Hopfield për punën e tyre në IA dhe të mësuarit automatik;
2023 – Pierre Agostini, Ferenc Krausz dhe Anne L’Huillier për punën mbi atosekondat – pulse jashtëzakonisht të shkurtra drite që mund të përdoren për të kapur dhe studiuar proceset e shpejta brenda atomeve;
2022 – Alain Aspect, amerikani John Clauser dhe austriaku Anton Zeilinger për kërkimin mbi mekanikën kuantike – shkenca që përshkruan natyrën në shkallët më të vogla;
2021 – Syukuro Manabe, Klaus Hasselmann dhe Giorgio Parisi u vlerësuan me çmimin për avancimin e të kuptuarit tonë të sistemeve komplekse, siç është klima e Tokës;
2020 – Sir Roger Penrose, Reinhard Genzel dhe Andrea Ghez morën çmimin për punën e tyre mbi natyrën e vrimave të zeza;
2019 – James Peebles, Michel Mayor dhe Didier Queloz ndanë çmimin për zbulimet inovative rreth Universit;