Analizë e Agon Maliqit: Epilogu i procesit gjyqësor të Hagës dhe implikimet politike që mund t’i ketë në Kosovë, rajon e më gjerë

Lajme

Gazeta Express

02/10/2025 17:55

Analisti kosovar, Agon Maliqi, ka publikuar analizën e tij të radhës në Atlantic Council, për procesin e gjykimit në Hagë ndaj ish-krerëve të UÇK-së dhe për implikimet që mund t’i ketë procesi dhe epilogu i tij në Kosovë, rajon dhe më gjerë. 

Kjo për shkak të dëshmive që tashmë po jepen në Hagë, e të cilat po zbulojnë raportet e kohës së luftës mes Hashim Thaçit dhe zyrtarëve të lartë të shtetit amerikan. 

Maliqi ka përmendur edhe dëshminë e James Rubin dhe raportin e tij me Hashim Thaçin. 

Pjesë nga analiza e Maliqit në Atlantic Council: 

Implikimet për Kosovën, rajonin dhe më gjerë

Rezultati i çështjes ka të ngjarë të ketë implikime politike për Kosovën dhe Ballkanin, si dhe për Shtetet e Bashkuara. Reputacioni i Uashingtonit është i përfshirë sepse Thaçi, siç vuri në dukje Rubin në dëshminë e tij, punoi ngushtë me administratat e njëpasnjëshme të SHBA-së për të udhëhequr Kosovën drejt paqes dhe pavarësisë dhe për të promovuar pajtimin etnik. Për dy dekada, ai në thelb shihej si njeriu i Uashingtonit.

Thaçi po gjykohet gjithashtu në një gjykatë të sponsorizuar nga Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian (BE), dhe kryeprokurori i gjykatës dhe gjyqtari kryesues në çështje janë të dy amerikanë. Kjo pasqyron një angazhim të gjatë të SHBA-së – duke filluar me Tribunalin Ndërkombëtar Penal për ish-Jugosllavinë në vitin 1993 – për të kombinuar marrëveshjet e paqes në Ballkan me drejtësinë dhe llogaridhënien për krimet e luftës.

Së fundmi, çështja ka elementë të një drame politike të brendshme të SHBA-së e cila – pavarësisht nga realiteti objektiv – ka ndryshuar perceptimet në lidhje me integritetin e procesit në një rajon të Ballkanit që tashmë është i prirur t’i shohë gjykatat e krimeve të luftës si të kontrolluara politikisht nga fuqitë perëndimore. Padia ndaj Thaçit në vitin 2020 u njoftua në mënyrë kontroverse ndërsa ai ishte në rrugë për në Shtëpinë e Bardhë për t’u takuar me Presidentin e SHBA-së Donald Trump për të nënshkruar një marrëveshje paqeje me Serbinë. Njoftimi erdhi nga Jack Smith, atëherë kryeprokuror i Dhomave të Specializuara të Kosovës dhe më vonë prokuror special kundër Trump, gjë që nxiti spekulime midis aleatëve të Trump në Uashington rreth motivimeve të mundshme politike të brendshme të SHBA-së pas çështjes.

Dëshmia e Rubin gjithashtu u zhvendos shpesh nga dinamika e komandës dhe kontrollit të UÇK-së në këto çështje më të gjera politike. Ai akuzoi prokurorinë për shtrembërim të drejtësisë, duke e quajtur gjykatën “një shembull të drejtësisë ndërkombëtare që ka dalë jashtë kontrollit”. Lidhur me padinë e Thaçit, ai tha se “politika kishte ndërhyrë në sundimin e ligjit” dhe kërkoi të ndryshonte narrativën e luftës në Kosovë. Duke u mbështetur në përvojën e tij në Kosovë dhe në mandatin e tij të fundit si kreu i Qendrës së Angazhimit Global të Departamentit të Shtetit nën ish-Presidentin Joe Biden, Rubin shprehu gjithashtu bindjen e tij se shumë akuza kundër udhëheqësve të UÇK-së buronin nga propaganda ruse dhe serbe.

Narrativat politike të Rubinit brenda sallës së gjyqit dhe vendimi i qeverive perëndimore për të lejuar zyrtarët të mbështesin mbrojtjen kanë krijuar një perceptim në Kosovë, veçanërisht midis mbështetësve të Thaçit, se një lirim nga akuzat mund të jetë në rrugë e sipër. Aq shumë sa një rezultat i kundërt ka të ngjarë të nxisë një ndjenjë tradhtie dhe skepticizmi ndaj Perëndimit, i cili ka qenë vazhdimisht në rritje në Kosovë edhe para aktakuzës së Thaçit.

Megjithatë, nëse ai lirohet nga akuzat, kthimi i Thaçit në Kosovë pothuajse me siguri do të trondiste skenën politike, e cila është zhytur në një bllokim për shkak të pamundësisë për të formuar një qeveri. Kjo gjithashtu vjen në një kohë kur kryeministri në detyrë Albin Kurti është gjithnjë e më shumë në kundërshtim me Uashingtonin dhe Brukselin për atë që zyrtarët e SHBA-së dhe BE-së e shohin si lëvizje destabilizuese në lidhje me marrëdhëniet me Serbinë dhe të drejtat e serbëve të Kosovës.

Mbetet e paqartë se çfarë roli politik mund të luajë Thaçi nëse një lirim nga akuzat vjen në pranverë, por zgjedhjet e parakohshme po afrohen. Megjithatë, kthimi i Thaçit ka shumë të ngjarë të nxisë kampin rival të Kurtit, cilido qoftë roli i tij. Ky kamp ka favorizuar bashkëpunim më të ngushtë me Perëndimin dhe ka treguar një gatishmëri më të madhe për të ndjekur një zgjidhje përfundimtare me Serbinë. Një lirim nga akuzat ka të ngjarë të kënaqë edhe kryeministrin shqiptar Edi Rama, një mbështetës i zëshëm i mbrojtjes së Thaçit, i cili e sheh atë si partnerin e preferuar etnik-shqiptar përtej kufirit. Marrëdhëniet e Ramës me Kurtin janë përkeqësuar në mënyrë të pandreqshme. Në të njëjtën kohë, një lirim nga akuzat ka të ngjarë të zemërojë Beogradin, i cili i ka dhënë prokurorisë prova kundër Thaçit dhe ka të ngjarë të përdorë një lirim nga akuzat për të përforcuar narrativën e tij standarde të paragjykimit perëndimor kundër serbëve.