Kalaja mbretërore e ‘harruar’ gjendet pas 700 vitesh: Arkeologët zbulojnë fortesën e humbur

Mistere

Gazeta Express

18/09/2025 22:41

Arkeologët kanë gjetur mbetjet e një kalaje të ‘humbur’ në një ishull të largët skocez, që dikur ishte shtëpia e një mbretërie të pasur.

Kalaja, në ishullin Islay, ishte qendra e pushtetit për Lordët e Ishujve, një dinasti e fuqishme që sundonte pjesë të mëdha të perëndimit të Skocisë para 700 vitesh.

Kjo kala e panjohur më parë do të kishte pasur një sallë të madhe për festa, një kishë, punishte, dhoma gjumi dhe më shumë.

Lordët e Ishujve – të lidhur ngushtë me klanin MacDonald të Skocisë – zotëruan në luks dhe rehati gjatë sundimit të tyre mes shekujve XIII dhe XV.

Ata ishin të ndarë nga monarkia skoceze, gjë që nuk i pëlqente mbretërve si James IV, i cili sundonte kryesisht nga Edinburgu dhe Stirlingu më në lindje.

Kjo bashkësi fisnikësh gjysmë-autonomë dhe të fuqishëm sundonte territoret e tyre në Ishujt Perëndimorë dhe në Highland.

Por fundi i tyre erdhi në fund të shekullit XV, kur fortesat e tyre u shkatërruan, duke lënë kalanë dhe ndërtesat e tjera në rrënoja.

Sipas ekspertëve, fortesat madhështore shtriheshin mbi dy ishuj të vegjël në Loch Finlaggan, një rajon arkeologjik i rëndësishëm në Islay.

Provat e reja arkeologjike tregojnë se një kala mbretërore “pa emër” ka ekzistuar mbi të dy ishujt, të cilët ishin të lidhur me një digë apo urë të ndërtuar nga dora e njeriut.

Në ishullin më të madh kishte një kullë të madhe prej guri, e cila shërbente si banesë dhe siguri shtesë për mbretin ose zotin, duke funksionuar edhe si kullë vrojtimi.

Kulla, e vlerësuar të ketë qenë rreth 18 me 18 metra, do ta bënte atë të krahasueshme në madhësi me kështjella angleze si Carlisle, Bamburgh dhe Lancaster.

Në ishullin më të vogël kishte një oborr drejtkëndor, me kuzhina, një kishë me varreza, shtëpi, punishte dhe një sallë të madhe ku mbaheshin banketet.

Vetëm më vonë, në shekujt XIV dhe XV, Lordët e Ishujve arritën kulmin e fuqisë së tyre, kohë kur ndërtesat dhe plani arkitektonik kishin ndryshuar.

Tani, ishulli më i madh arrihej me varkë deri në një mol, prej nga ku shtigjet e kalldrëmta të çonin drejt ndërtesave kryesore, përfshirë sallën e festave, kishën dhe dhomat private.

Kalaja, sipas gjasave, ishte shpërbërë deri në këtë kohë, ndoshta për shkak të sulmeve armiqësore ose sepse kishte nisur të shembej.

Gjatë shekujve XIV–XV, vendbanimi ishte në periudhën e tij më të lavdishme, kur Lordët e Ishujve sundonin Hebridet dhe pjesë të Skocisë kontinentale dhe Ulsterit.

Lordët – pasardhës të klanit MacDonald – shijonin muzikën, verën e importuar dhe madje edhe lojërat me dërrasë, sipas historianëve.

Këta krerë të fuqishëm kishin edhe pretendime mbretërore, duke u trajtuar me mbretërit anglezë dhe skocezë si të ishin të barabartë me ta.

Është interesante se fortesat kishin shumë pak struktura mbrojtëse – ndoshta duke treguar se sa të sigurt ndiheshin MacDonaldët në zemër të pushtetit të tyre në Islay.

Megjithatë, ndoshta pikërisht për këto arsye, fortesat nuk zgjatën shumë.

Pas mosmarrëveshjeve në shekullin XV, monarkia skoceze që sundonte më në lindje kërkoi të kufizonte ndikimin e Lordëve të Ishujve.

Në vitet 1490, James IV i Skocisë dërgoi një ekspeditë ushtarake në Finlaggan, shumë ndërtesa u shkatërruan, dhe për shekuj të tërë vendi ra në harresë.

Sot, të dhënat historike për vetë këtë vend janë të pakta dhe nuk ka dokumente mesjetare bashkëkohore që ta identifikojnë atë si vend me rëndësi.

Megjithatë, provat arkeologjike, të paraqitura në një libër të ri nga akademiku Dr. David Caldwell, e konfirmojnë Finlaggan si një qendër kyçe pushteti.

Libri përfaqëson gati 30 vite analizë dhe kërkime arkeologjike të kryera në këtë vend nga viti 1989 deri në 1998, përfshirë edhe punën e specialistëve të “Time Team” në vitin 1994.

“Jam i privilegjuar që kam udhëhequr një ekip të aftë dhe të përkushtuar specialistësh dhe vullnetarësh në një projekt kaq të rëndësishëm në një vend kyç me rëndësi kombëtare,” tha Dr. Caldwell.

“Përpunimi i të gjitha të dhënave që u mblodhën ka qenë pjesë kryesore e jetës sime që nga vitet 1990 dhe shpresoj që jo vetëm të kem dhënë një pasqyrë interesante, por edhe një bazë për kërkime të tjera në të ardhmen.”

Libri i ri i Dr. Caldwell me çmim 40 £, “The Archaeology of Finlaggan, Islay”, është botuar nga Society of Antiquaries of Scotland.

Ai do të mbajë gjithashtu një ligjëratë publike falas për Finlaggan më 29 nëntor në Edinburgh dhe online.

Kalaja mesjetare e humbur ‘e lidhur me Mary, Queen of Scots’ gjendet pas 450 vitesh: Arkeologët zbulojnë mbetjet e Eddlewood Castle në South Lanarkshire

Një kala e ‘humbur’, e lidhur me Mary Queen of Scots – monarkja legjendare skoceze e shekullit XVI – mund të jetë zbuluar më në fund, thonë ekspertët.

Artefakte që mund të konfirmojnë ekzistencën e Kalasë Eddlewood janë gjetur në një pyll afër Hamilton, South Lanarkshire, Skoci.

Një sipërfaqe e kalldrëmtë, një kanal i mundshëm dhe fragmente qeramike të datuara në shekujt XIV dhe XV mendohet të kenë qenë pjesë e kalasë.

Kalaja Eddlewood supozohet të jetë shkatërruar pas Betejës së Langside të vitit 1568 – një betejë vendimtare skoceze që forcat e Mary-t e humbën.

Megjithatë, lidhja e Mary-t me Kalanë Eddlewood dhe arsyeja e saktë pse ajo u shkatërrua nga forcat kundërshtare mbeten ende të paqarta. /GazetaExpress/