Poezia e javës/ Pindari: Pitiket, VI – Për Trasibulin dhe emenidët 

Arte

Gazeta Express

29/08/2025 15:15

Pindari (518 – 438), poet grek, njëri prej eksponentëve më të mëdhenj të lirikës korale. Vepra e tij – e përmbledhur nga filologët aleksandrinë – ka mbërritur deri te ne vetëm pjesërisht. Tradita mesjetare i ka ruajtur të plota vetëm katër librat e epinikioneve që përfshijnë 14 Olimpiket, 12 Pitiket, 11 Nemetë dhe 8 Istmiket. 

PËR TRASIBULIN DHE EMENIDËT 

Pindari

Dëgjoni. Po avitemi te tempulli –/ në këtë zemër, çirrëse, të botës¹ –/ si ai që lëvron arën e Afërditës/ me shikim drite dhe të Karitive./ Aty lart është një thesar² pitik,/ i emenidëve të lumë,/ i Agrixhentos lumore,/ dhe i Senokratit:/ thesari i vërtetë i himneve/ në luginën e Apollonit e gjitha prej ari:/ shirat e dimrit/ – të ashpër, ushtri e huaj/ e resë dhe bubullimës –/ apo era/ nuk do ta bëjnë zhavor e rërë/ të rrokullisur teposhtë drejt fundit të detit./ Fytyrë që shkëlqen në dritën e pastër/ për t’ua kumtuar njerëzve, Trasibul,/ me fjalë njerëzore/ fitoren me qerre/ në luginën e fshehtë të Krisës,/ lavdi e atit dhe fisit tënd.// Në të djathtën tënde është një urdhëresë3/ e patjetërsueshme: ajo që dikur, dhe bartet brez pas brezi,/ ia diktoi Centauri Pelidit të fuqishëm,/ larg nga shtëpia, në bjeshkë:/ të përnderohet Kronidi mes Zotave,/ zë i bubullimës dhe zot i rrufesë,/ dhe kësodore të nderohet babai dhe nëna/ gjatë gjithë kohës që u është përcaktuar të jetojnë./ Po kështu një kohë⁴edhe Antiloku i fortë/ barti pas vetes këtë mendim./ Për të atin qe shuar,/ duke i përleshur me prijësin gjakatar të etiopëve/ Memnonin. Një kalë/ i sakatosur nga shigjetat e Paridit/ e pengonte qerren e Nestorit,/ dhe Memnoni e tundtte shtizën e rëndë/ kur zemra e mesenikut të moçëm/ pështjellueshëm thirri të birin/ as zëri nuk u fishk: heroi ishte ndaluar,/ me vdekjen e tij bleu/ mbrojtjen e të atit;/ akti qe legjendë,/ e ai në mesin e antikëve/ u bë për luftëtarët e rinj/ i pari, biri i virtytshëm. / Kohë të lashta. Sot, Trasibuli/ është më besniku ndaj rregullit prindëror,/ dhe mbudhet drejt mbarë dritës/ së vëllait të babait./ E urtë është pasuria e tij;/ pa fyerje as krenari/ mbledh frytin e rinisë,/ e në shpellën e muzave dhuntinë/ e dijes. Me mendjen e lume vjen te ti,/ o Poseidon që e dridh tokën/ dhe shkakton ikjen e kuajve./ Por në bankete e tejkalon në ëmbëlsi/ veprën endur nga bletët. 

Shënim:

Viti 490. Në Athinë përgatiten për mbrojtjen e dëshpëruar nga sulmi persian, që do të shpartallohet në maratonë pas pak muajsh, e edhe Sparta është e gatshme. Në Delfi kremtohen në lumni garat dhe për Pindarin është një ditë shumë e lumtur, se e ka parë fitoren në kuadrilje të të riut, Trasibulit të dashur. Zyrtarisht, duke pasur parasysh moshën, ishte fitorja e familjes, emeneidëve të Agrixhentos, e të atit, Senokratit dhe mbi të gjitha e xhaxhait, Teronit, emrat e të cilëve në të vërtetë edhe ishin shpallur. Me këtë lavdërim të frymëzuar nga miqësia dhe gëzimi nis lidhja e gjatë e poetit me familjen e madhe. 

E tëra është në shkallë ngjitëse, kortezhi, që ngjitet nga hipodromi te tempulli dhe qyteza ku ndriçojnë “thasarët», e ardhmja e fituesit dhe celebrimi i poetit që do të zgjasë më shumë se ata gurë, fisi dhe vetë miti, ideali nga i cili frymëzohet Trasibuli, ai Antiloku i biri i Nestorit që e flijoi veten për shpëtimin e të atit. Por tash nuk mendohet për vdekjen, atë tragjedi të «kohëve të lashta». Antiloku i tanishëm dhe analog është ai i garave që i kemi mësuar nga Akili në varrimin e Patroklit (Iliada, XXIII), që doli mbi Menelaun, edh enë kuadrigë, me një pabesi aq kokëkrisur dhe zemëruese sa ta nxisë di te mbreti sederli si te Akili i dëshpëruar një buzëqeshje shfajësimi.  

1) «zemër, çirrëse, e botës»: Delfi, ompbalós-i i tokës, nga thellësia e së cilës vijnë orakujt.

2) «thesar»: kështu quheshin faltoret e famshme, disa prej të cilave shihen edhe sot, të ngrehura nga qytetet përgjatë Udhës së Shenjtë dhe ku ruheshin ofertat e blatuara shpesh shumë të çmueshme. Ky është një «thasar» poezie që ruan përgjithmonë lavditë e emenidëve.

3) «urdhëresë»: personifikim, analog me atë të Fitores që, në disa portretizime, e kurorëzonte kampionin. Urdhëresa duhej t’iu përkiste Mësimeve të Kironit, të humbura, që i atribuohen Hesiodit. 

4) «një kohë»: krahasorja në origjinal duket t’i referohet të tashmes – prandaj edhe Trasibulit – dhe jo Akilit, mik më i rritur i Antilokut, që pra nuk ishte edukuar «më parë». Sakrifica e Antilokut gjendej në njërën prej «poemave ciklike» të humbura. 

/Marrë nga Pindaro, ‘Tutte le opere’, Bompiani, 2010

/Përkthimi: Gazeta Express