Shkrimtari që sfidoi realitetin e kohës me fantazitë!

Arte

Gazeta Express

12/08/2025 16:23

Italo Calvino ishte një nga autorët më imagjinativë dhe universalë të letërsisë italiane dhe botërore.

Ai lindi në Kubë, por u rrit në Itali, në Sanremo. Prindërit e tij ishin shkencëtarë dhe kjo ndikoi shumë në formimin e tij intelektual ndërthurja mes shkencës dhe letërsisë do të bëhej një nga tiparet e veçanta të stilit të tij. Në rininë e hershme, Calvino mori pjesë në Luftën e Dytë Botërore si partizan. Kjo përvojë e ndikoi thellë dhe u reflektua në romanin e tij të parë “Shtegu i merimangave” (“Il sentiero dei nidi di ragno”), një histori e luftës e treguar përmes syve të një fëmije – e thjeshtë, poetike, e thellë.

Më vonë, Calvino iu largua realizmit socialist dhe nisi të eksperimentojë me një stil të ri, të frymëzuar nga përrallat, mitet, matematika, filozofia dhe struktura të çuditshme narrative. Kjo fazë solli trilogjinë e famshme “Paraardhësit tanë”: “Vikonti i përgjysmuar” (Il visconte dimezzato) “Baroni në pemë” (Il barone rampante) “Njeriu i padukshëm” (Il cavaliere inesistente) Këto tre romane janë ndër më të veçantët e letërsisë italiane, plot humor, alegori dhe filozofi.

Në vitet ’60, Calvino iu bashkua grupit Oulipo në Francë një grup shkrimtarësh dhe matematikanësh që eksperimentonin me strukturat e gjuhës dhe mundësitë e pafundme të shkrimit letrar. Kjo e çoi Calvinon drejt një mënyre të re rrëfimi, ku loja me formën dhe strukturën ishte po aq e rëndësishme sa përmbajtja. Romani më i njohur nga kjo periudhë është “Nëse një udhëtar një nate dimri” (Se una notte d’inverno un vaggiatore), një vepër postmoderne ku lexuesi bëhet vetë personazh, dhe çdo kapitull nis një roman të ri.

Libri është një eksplorim i vetë aktit të leximit dhe është bërë një vepër-kult në letërsinë bashkëkohore. Një tjetër libër me ndikim është “Kështjella e fatit të kryqëzuar” (Il castello dei destini incrociati), ku personazhet tregojnë historitë e tyre përmes letrave të tarotit një eksperiment i mrekullueshëm letrar që flet për fatin, rastësinë dhe strukturat narrative. Por ndoshta vepra më popullore e tij në botë janë “Përrallat italiane” (Fiabe italiane), ku Calvino mblodhi dhe rishkroi me mjeshtëri më shumë se 200 përralla popullore nga të gjitha krahinat e Italisë, duke i dhënë atyre një zë të freskët dhe modern. Në vitet e fundit të jetës, Calvino përgatiti një seri leksionesh për Universitetin e Harvardit, të titulluara “Gjashtë propozime për mileniumin e ri” (Lezioni americane). Ai vdiq përpara se t’i mbante ato leksione, por tekstet mbetën si një testament i mendimit të tij për të ardhmen e letërsisë. Ai fliste për: lehtësinë, saktësinë, shpejtësinë, shkathtësinë, dukshmërinë dhe shumëzimin – si vlera letrare për shekullin XXI. Calvino ishte një mjeshtër i metaforës, simbolit, strukturës.

Ai nuk shkroi kurrë për të treguar vetëm një histori, por për të kërkuar kuptimet pas saj – qoftë përmes një kalorësi që nuk ekziston, një baroni që jeton në pemë, apo një lexuesi që kurrë nuk mbaron dot librin. Stili i tij përzihet mes fabulës filozofike, fantazisë, lojës letrare dhe ndjenjës së thellë për ekzistencën. Calvino është një autor që mund të lexohet nga të rritur dhe adoleshentë njësoj si një përrallëtar modern që të çon larg realitetit, për të të kthyer më i ndriçuar tek vetja. Sot, veprat e tij përkthehen në më shumë se 40 gjuhë dhe konsiderohen si një pasuri universale. Ai është një ndër ata autorë që na kujton se letërsia nuk ka kufij as në hapësirë, as në kohë, as në imagjinatë. /Konica.al