Ndihma për zhvillim: Si të kompensohen shkurtimet e SHBA-së?

Lajme

Gazeta Express

26/07/2025 9:02

Për herë të parë në 30 vjet disa nga donatorët më të mëdhenj në botë, të udhëhequr nga SHBA, po e zvogëlojnë financimin e tyre. Organizatat humanitare po kërkojnë burime të reja financimi.

Si duhet të financohet ndihma për zhvillim në Lindjen e Mesme në të ardhmen? Organizata të ndryshme të shoqërisë civile në Lindjen e Mesme ofrojnë gjithmonë të njëjtën përgjigje: Është e pamundur të thuhet. “Askush nuk e di vërtet se çfarë po ndodh”, tha për DW kreu i një projekti sirian në lidhje me shkurtimet e ndihmës amerikane nën administratën Trump.

“Ata nuk e kanë ndaluar plotësisht ende ndihmën. Kështu që tani ne thjesht po shpenzojmë para muaj pas muaji dhe shpresojmë më të mirën”. “Ne ende nuk e dimë nëse do t’i marrim fondet e premtuara për këtë vit”, thotë themeluesi i një rrjeti gazetarësh irakianë në Bagdad. “Ndoshta nuk do të jemi në gjendje të paguajmë disa nga gazetarët tanë. Aktualisht po kërkojmë nga organizata të tjera për të kompensuar mungesën”. Për të mos hapur probleme me financuesit e tyre, dy personat me të cilët foli DW kërkuan të mos identifikoheshin.

Që nga marrja e detyrës, Presidenti i SHBA-së Donald Trump ka ulur në mënyrë drastike fondet amerikane për të ashtuquajturën “Ndihmë Zyrtare për Zhvillim” (ODA). Por Shtetet e Bashkuara nuk janë i vetmi vend që e ka ulur ndihmën. Globalisht, programi i ndihmës për zhvillim (ODA) i SHBA-së ra me më shumë se shtatë përqind në vitin 2024, por edhe vendet evropiane si Franca, Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar gjithashtu ulën alokimet e tyre vitin e kaluar – për herë të parë në pothuajse 30 vjet.

Pasojat janë të qarta

Në vitin 2023, vendet në Lindjen e Mesme morën rreth 7.8 miliardë dollarë, nga një total prej 42.4 miliardë dollarësh që SHBA-të shpenzuan për ndihmën zhvillimore atë vit. Pasojat e reduktimit të ndihmës amerikane ka të ngjarë të ndihen qartë në rajon, shkroi Lait Alailuni i Institutit Ndërkombëtar për Studime Strategjike në Bahrein në mars të këtij viti. “Për të përmbushur nevojat e tyre ushtarake dhe ekonomike, partnerët e rëndësishëm të SHBA-së mbeten shumë të varur nga ndihma amerikane.”

Midis viteve 2014 dhe 2024, Shtetet e Bashkuara u siguruan vendeve në rajon rreth 106.8 miliardë dollarë. Pak më pak se një e treta shkoi në Izrael, dhe shumica e këtyre parave u caktuan për qëllime ushtarake. Për vendet e tjera, fondet amerikane përfaqësojnë një pjesë të konsiderueshme të të ardhurave të tyre kombëtare, thekson Alajlouni.

Fondet e nevojshme urgjentisht tani mungojnë – për shembull, për ushqim dhe ujë në Sudan, ilaçe në Jemen, ushqim për fëmijë në Liban, si dhe në kampet për persona të zhvendosur, theksoi Alajlouni. Midis të zhvendosurve ka familje që dyshohet se janë të lidhura me grupin ekstremist terrorist “Shteti Islamik” në Siri.

Disa vende të tjera, si Jordania ose Egjipti, gjithashtu varen shumë nga fondet e huaja për zhvillimin e tyre ekonomik, për të mbajtur ekonomitë e tyre në vështirësi, paralajmëron Alajlouni.

Ende nuk është e qartë se sa do të humbasin saktësisht vendet e Lindjes së Mesme nga ulja e ndihmës zyrtare amerikane për zhvillim. Në qershor 2025, studiuesit në Qendrën për Zhvillim Global në Uashington u përpoqën të llogaritnin pasojat: “Disa vende ka të ngjarë të humbasin sasi të mëdha të ndihmës për zhvillim, varësisht se kush janë donatorët e tyre. Të tjerët, megjithatë, ka të ngjarë të pësojnë vetëm humbje shumë të vogla”, përfunduan ata.

Për shembull, Ndihma Zyrtare për Zhvillim për Jemenin pritet të bjerë me 19 përqind midis viteve 2023 dhe 2026. Në vitin 2025, Arabia Saudite, BE-ja dhe Mbretëria e Bashkuar ishin tre donatorët më të mëdhenj për vendin përmes Zyrës së OKB-së për Koordinimin e Çështjeve Humanitare (UNOCHA). Edhe Somalia mund të humbasë deri në 39 përqind. Donatorët e saj kryesorë përmes UNOCHA-s ishin Mbretëria e Bashkuar, Bashkimi Evropian dhe SHBA-ja. 

Boshllëku i madh

“Është e qartë se boshllëku financiar nuk mund të mbushet në afat të shkurtër”, tha për DW Vincenzo Boletino, drejtor i Programit të Komuniteteve Rezistente në Universitetin e Harvardit në Boston. “Në afat të mesëm dhe të gjatë, ka të ngjarë të ketë një gamë të gjerë formash të ndryshme ndihme.” Kjo duhet të përfshijë një numër më të madh vendesh që ofrojnë ndihmë humanitare dhe zhvillimore aty ku është në përputhje me qëllimet e tyre politike, pret Boletino. Agjencia kryesore e bashkëpunimit ndërkombëtar të Rusisë, Rossotrudnichestvo, njoftoi së fundmi se do të ristrukturohet sipas modelit të USAID-it me seli në SHBA.

Agjencia planifikon të hapë zyra në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Arabinë Saudite. Megjithatë, me vetëm 70 milionë dollarë në vit, buxheti i Rossotrudnichestvo është relativisht i vogël.

Paratë kineze mund të jenë një alternativë tjetër ndaj financimit amerikan dhe evropian. “Kina e ka pozicionuar veten si konkurrentja më e madhe e Shteteve të Bashkuara në zhvillimin global”, thonë ekspertët në qendrën amerikane të studimeve, Qendrën për Studime Strategjike dhe Ndërkombëtare.

Megjithatë, Kina është më pak e interesuar në Lindjen e Mesme dhe më shumë në Azinë Juglindore dhe Afrikën. “As Rusia dhe as Kina tradicionalisht nuk luajnë një rol të rëndësishëm në sistemin ndërkombëtar të ndihmës humanitare dhe kjo nuk ka gjasa të ndryshojë në të ardhmen e afërt”, përfundon Boletino.

Ndihmë me motive politike

“Në Lindjen e Mesme, donatorët kanë më shumë gjasa të jenë shtetet e pasura të Gjirit”, thotë Markus Löwe, profesor dhe ekspert për Lindjen e Mesme dhe Afrikën e Veriut në Institutin Gjerman për Zhvillim dhe Qëndrueshmëri (IDOS).

Gjatë dy dekadave të fundit, katër shtetet e Gjirit – Arabia Saudite, Emiratet e Bashkuara Arabe, Katari dhe Kuvajti – kanë qenë ndër donatorët më të rëndësishëm në botë, thekson Löwe.

“Arabia Saudite, për shembull, tashmë po ofron mbështetje të konsiderueshme për Sirinë. Ajo gjithashtu po mbështet Libanin dhe padyshim do të ishte e përgatitur të mbulonte një pjesë të madhe të kostove të rindërtimit në Gaza – me kusht që të arrihet një marrëveshje e pranueshme armëpushimi.” “Tendenca është që më shumë ndihmë të shkojë tek përfituesit që konsiderohen politikisht të rëndësishëm për vendet donatore të Gjirit”, vëren Khaled Al Mezaini i Universitetit Zayed në Emiratet e Bashkuara Arabe.

Pavarësisht luftës që kanë zhvilluar kundër disa pjesëve të Jemenit që nga viti 2015, Arabia Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe kanë qenë gjithashtu donatorët më të mëdhenj të vendit.