Studiuesit paralajmërojnë një sëmundje vdekjeprurëse “të pleqve” që po rritet te të rinjtë nën 50 vjeç

Ushqimi/Dieta

Gazeta Express

25/06/2025 22:08

Ekspertët kanë ngritur sot alarmin për një rritje shqetësuese të rasteve fatale nga dështimi i zemrës.

Të dhënat tregojnë se vdekjet nga kjo gjendje — ku zemra nuk pompon gjakun siç duhet — janë pothuajse trefishuar në SHBA gjatë 50 viteve të fundit.

Ndërsa vdekjet nga sëmundjet e zemrës në përgjithësi, përfshirë infarktet, janë ulur me dy të tretat në të njëjtën periudhë kohore, vdekjet nga sëmundje kronike të zemrës si dështimi i zemrës përbëjnë tani pothuajse gjysmën e rasteve totale.

Për krahasim, para gjysmë shekulli kjo shifër ishte vetëm nëntë për qind.

Studiuesit sot sugjeruan se masa të rëndësishme të shëndetit publik — përfshirë inkurajimin për më shumë aktivitet fizik, ndalimin e duhanit dhe përmirësimin e kontrolleve të shëndetit të zemrës — mund të kenë ndikuar në uljen e përgjithshme.

Por obeziteti dhe ushqyerja e dobët mund të jenë gjithashtu pjesërisht fajtorë, veçanërisht për rritjen e rasteve mes të rriturve të rinj nën moshën 50 vjeç.

Kjo vjen pasi hulumtimet e këtij viti kanë sugjeruar vazhdimisht se ushqimet e yndyrshme, të ëmbla dhe të mbushura me aditivë si patatinat dhe ëmbëlsirat mund të rrisin rrezikun për probleme kërcënuese për jetën në zemër.

Si përgjigje, ekspertët madje kanë kërkuar që ushqimet ultra të përpunuara (UPFs) të hiqen nga dieta.

Dr. Sara King, eksperte për shëndetin e zemrës në Universitetin Stanford dhe autore kryesore e studimit, tha:

“Ky ndryshim në llojet e sëmundjeve të zemrës nga të cilat njerëzit po vdesin më shumë ishte shumë interesant. Ky evolucion gjatë 50 viteve të fundit pasqyron sukseset e jashtëzakonshme në trajtimin e infarkteve dhe sëmundjeve të tjera ishemike të zemrës. Por rritja e konsiderueshme e vdekjeve nga forma të tjera të sëmundjeve të zemrës, përfshirë dështimin e zemrës dhe aritmitë, paraqet sfida të reja që komuniteti mjekësor duhet t’i adresojë.”

Simptomat e kësaj gjendjeje të pashërueshme, dështimit të zemrës, përfshijnë gulçim ekstrem dhe lodhje shkatërruese për jetën, dhe vetëm gjysma e pacientëve jetojnë më shumë se pesë vjet pas diagnozës.

Ajo mund të shkaktohet nga infarkti, arteriet e bllokuara dhe gjenetika, por besohet se obeziteti është një nga shkaktarët më të rëndësishëm në pothuajse të gjitha rastet.

Mendohet se grumbujt e yndyrës që mblidhen rreth organeve të brendshme lëshojnë komponime inflamatore që dëmtojnë zemrën.

Studime të tjera kanë treguar se vdekjet nga dështimi i zemrës janë rritur më shpejt tek të rriturit nën 45 vjeç dhe ata nga 45 në 64 vjeç.

Në studim, shkencëtarët analizuan normat e vdekjeve nga sëmundjet e zemrës te të rriturit mbi 25 vjeç në SHBA midis viteve 1970 dhe 2022.

Sipas Journal of the American Heart Association, ata zbuluan se përqindja e atyre që vdiqën nga infarkti ra me 89 për qind në këtë periudhë.

Në vitin 1970, kjo gjendje përbënte 54 për qind të të gjitha vdekjeve nga sëmundjet e zemrës. Në vitin 2022, kjo shifër ra në 29 për qind.

Por vdekjet nga dështimi i zemrës, aritmia dhe sëmundjet hipertensive të zemrës u rritën përkatësisht me 146, 106 dhe 450 për qind.

Ato përbënin 47 për qind të të gjitha vdekjeve nga sëmundjet e zemrës në vitin 2022.

Vdekjet për shkak të presionit të lartë të gjakut gjithashtu u rritën me 106 për qind.

Faktorë si obeziteti, diabeti tip 2, presioni i lartë i gjakut dhe zgjedhjet e dobëta ushqimore — të cilat janë rritur ndjeshëm në 50 vitet e fundit — mund të kenë kontribuar në këtë rritje, sipas studiuesve.

Profesorja Latha Palaniappan, eksperte në epidemiologji dhe shëndetin e popullsisë në Universitetin Stanford dhe bashkëautore e studimit, tha:

“Të gjithë këta faktorë rreziku kontribuojnë në një barrë të vazhdueshme të sëmundjeve të zemrës, sidomos ato të lidhura me dështimin e zemrës, sëmundjet hipertensive dhe aritmitë. Ndërsa vdekjet nga infarkti janë ulur me 90 për qind që nga viti 1970, sëmundjet e zemrës nuk janë zhdukur. Tani që njerëzit po mbijetojnë infarktet, po shohim një rritje të formave të tjera të sëmundjeve të zemrës si dështimi i zemrës. Tani fokusi duhet të jetë te ndihma që njerëzit të plaken me zemra të forta dhe të shëndetshme duke parandaluar ngjarjet — dhe parandalimi mund të fillojë që në fëmijëri.”

Kjo vjen ndërsa kërkime të reja të muajit të kaluar zbuluan se vetëm një konsum shtesë prej 100g në ditë të UPF-ve — afërsisht dy pako patatina — rrit rrezikun për probleme të rënda në zemër.

Në studim, studiuesit analizuan 41 studime nga Amerika e Veriut dhe e Jugut, Evropa, Azia dhe Oqeania, me gjithsej 8,286,940 të rritur.

Ata zbuluan se çdo 100g shtesë në ditë e konsumit të UPF-ve shoqërohej me një rritje prej 5.9 për qind në rrezikun për ngjarje kardiovaskulare.

Gjetjet, të paraqitura në konferencën e American College of Cardiology (ACC) Asia 2025 në Singapor, treguan gjithashtu se të rriturit kishin një rrezik 14.5 për qind më të lartë për presion të lartë të gjakut.

Vitin e kaluar, në analizën më të madhe deri më tani me 10 milionë njerëz, shkencëtarët zbuluan gjithashtu se ata që konsumonin më shumë UPF kishin një rrezik 40 deri në 66 për qind më të lartë për të vdekur nga sëmundjet e zemrës.

Në një editorial shoqërues, akademikë nga São Paulo, Brazil thanë:

“Në përgjithësi, autorët zbuluan se dietat me përmbajtje të lartë të ushqimeve ultra të përpunuara mund të jenë të dëmshme për shumicën — ndoshta për të gjitha — sistemet trupore.”

Termi “UPF” mbulon gjithçka të ngrënshme që përmban ngjyrues, ëmbëlsues dhe konservues që zgjasin jetëgjatësinë.

Vaktet e gatshme, akullorja dhe keçapi i domates janë disa nga shembujt më të dashur të produkteve që hyjnë në këtë kategori.

Këto tani janë sinonim me ushqime që ofrojnë pak ose aspak vlera ushqyese.

Ato dallohen nga ushqimet e përpunuara, të cilat janë ndryshuar për të zgjatur jetëgjatësinë ose për të përmirësuar shijen, si mishi i thatë, djathi dhe buka e freskët.

Mbretëria e Bashkuar është vendi më i keq në Evropë për konsumimin e UPF-ve, të cilat përbëjnë rreth 57 për qind të dietës kombëtare. /GazetaExpress/