Disidenti i liruar bjellorus flet kundër Lukashenkos

Lajme

Gazeta Express

25/06/2025 9:55

Pas pesë vitesh burg, aktivisti Siarhei Tsikhanouski foli për kushtet e të burgosurve politikë në Bjellorusi dhe të ardhmen e tij si disident. Gruaja e tij, Sviatlana Tsikhanouskaya, thotë se lufta e tyre vazhdon.

Më 21 qershor, ish-kandidati presidencial dhe blogeri i njohur Siarhei Tsikhanouski dhe 13 të burgosur të tjerë politikë bjellorusë u liruan pas ndërmjetësimit të Shteteve të Bashkuara. Një ditë pas lirimit të tij, ai foli për bindjet e tij politike në një konferencë për shtyp në Vilnius të Lituanisë, së bashku me gruan e tij, udhëheqësen e opozitës bjelloruse Sviatlana Tsikhanouskaya.

Tsikhanouski u tha gazetarëve se mezi e besonte se ishte i lirë dhe se mund të mos kishte mbijetuar nëse do t’i ishte dashur të kalonte 20 vjet në burg.

Në vitin 2021, sipërmarrësi dhe blogeri u dënua me 18 vjet në një koloni penale në një gjyq me dyer të mbyllura. Hetuesit e akuzuan aktivistin për organizimin e protestave në rrugë në Bjellorusi. Tsikhanovski, i njohur për kanalin e tij në Telegram “Vendi për Jetën”, njoftoi në maj 2020 se do të kandidonte për president në zgjedhjet e 9 gushtit, por nuk iu lejua ta bënte këtë. Në vend të tij kandidoi gruaja e tij.

Tsikhanovski u arrestua më 29 maj 2020, gjatë një tubimi zgjedhor në mbështetje të gruas së tij në Grodno.

Tsikhanouski, i cili u burgos në kushtet më të ashpra, tha se nuk mundi të shihte avokatë ose priftërinj. “Për pesë vjet, nuk munda të shkoja në rrëfim as edhe një herë,” tha ai. “Asnjë vizitë në dyqanin e burgut, as për të blerë sapun ose furçë dhëmbësh. Të burgosurit e tjerë duhej t’i merrnin me shumë vështirësi.”

Të burgosurit politikë trajtohen më keq se vrasësit, thotë Tsikhanouski

Si i burgosur politik, Tsikhanouski duhej ta pastronte qelinë e tij të izolimit katër herë në ditë. “Çfarë ka për të fërkuar?” tha Tsikhanouski mes lotësh. “Gjithçka është e pastër. Por rojet e testuan pluhurin me gishta – dhe më kthyen në qelinë e ndëshkimit. Përdhunuesit dhe vrasësit që rrinë ngjitur kanë televizorë, kanë gjithçka, por neve nuk na lejohet asgjë. Të drejtat e njeriut vlejnë edhe për të burgosurit.”

Ish-kandidati presidencial Viktor Babariko dhe udhëheqësja e opozitës Maria Kolesnikova po mbahen në kushte po aq të tmerrshme, tha Tsikhanouski, bazuar në atë që mësoi nga zyrtarët e inteligjencës.

Në gusht të vitit 2024, Tsikhanouski dëgjoi për herë të parë se po bëheshin përgatitje për lirimin e të burgosurve politikë, të cilët identifikohen me etiketa të verdha në burgjet bjelloruse.

Tsikhanouski tha se të gjithë kishin marrë vizita nga zyra e prokurorit. “Ata u përpoqën të na bindnin të paraqisnim një peticion për falje”, tha ai. “Ata folën me mua për tre orë, por unë refuzova sepse nuk i kisha kryer krimet për të cilat akuzohesha.”

Më 14 janar, Tsikhanouski u vizitua nga Raman Pratasevich në burgun e Zhodinos. Ish-kryeredaktori i kanalit opozitar Telegram Nexta, i cili kishte bërë thirrje për protesta kundër udhëheqësit autoritar Alexander Lukashenko pas zgjedhjeve presidenciale të vitit 2020, ishte dënuar gjithashtu me tetë vjet burg në fillim të majit 2023.

Pratasevich u fal tre javë më vonë. Pas lirimit të tij, ai u distancua nga aktivitetet e tij opozitare dhe u shfaq disa herë në televizionin shtetëror bjellorus.

Për takimin, Tsikhanouskit iu dhanë rroba burgu pa një etiketë të verdhë emri dhe u çuan në një dhomë të monitoruar me video. “E dija që do të filmohesha”, tha ai. “I ktheva shpinën kamerave dhe rojet më bërtitën, duke më pyetur se çfarë po bëja. Pastaj Pratasevich hyri dhe tha se po vizitonte burgje të ndryshme dhe se të burgosurit politikë po liroheshin.

Pratasevich donte ta bindte Tsikhanouskin të kërkonte falje ose të paktën të pranonte të largohej nga vendi. Ai solli gjithashtu kafe, çaj dhe dhjamë të derrit – e vetmja pako që i burgosuri kishte marrë prej vitesh.

Menjëherë pas kësaj, Tsikhanouski u vu nën presion të dhunshëm nga zyrtarët e sigurisë dhe pranoi me shkrim të largohej nga vendi. Duke pasur parasysh problemet e tij shëndetësore, ai pranoi. Ai tha se i ishte dhënë shumë ushqim gjatë muajit të kaluar: gjalpë, djathë, mish dhe racione të dyfishta. Pavarësisht kësaj, ai tani peshon vetëm 79 kilogramë (174 paund).

Në vitin 2020, tha Tsikhanouski, ai kurrë nuk e kishte menduar se do të përfundonte në burg para zgjedhjeve presidenciale. Në një moment, ai mendoi se si sipërmarrës, mund të burgosej për disa vite nën pretekstin e krimeve ekonomike.

Apel drejtuar Trump për të nxitur lirimin e aktivistëve që janë ende pas hekurave

Tani, Tsikhanouski po i bën thirrje Presidentit të SHBA-së Donald Trump të lirojë më shumë të burgosur politikë. “Trump mund të lirojë të gjithë të burgosurit politikë me një deklaratë të vetme dhe të fuqishme”, tha Tsikhanouski. Ai shtoi se 1,100 të burgosur politikë janë ende të burgosur në Bjellorusi.

Në burg, tha Tsikhanouski, të gjithë kundërshtarët e Lukashenkos etiketohen si tradhtarë. “Për mua, kushdo që nuk reziston është tradhtar”, tha ai. “Ne duhet të vazhdojmë të luftojmë kundër Lukashenkos. Përndryshe, vendi ynë do të bëhet një shkretëtirë, një rajon pa drejtësi dhe dhembshuri, një vend që është materialisht dhe shpirtërisht i falimentuar”.

Tsikhanouski synon të riaktivizojë kanalin e tij në YouTube dhe të hapë edhe të tjerë. Ai planifikon të publikojë të gjitha dosjet e çështjes së tij penale që nuk janë bërë publike.

Megjithatë, Tsikhanouski tha se nuk ka ambicie për të luajtur një rol udhëheqës në opozitën bjelloruse në mërgim. Gruaja e tij, Tsikhanouskaya, mbetet udhëheqësja e opozitës.

Pesë vjet burg kishin lënë gjurmën e tyre, tha Tsikhanouski, dhe ai nuk ishte i përshtatshëm për të qenë udhëheqës për momentin. “Isha vetëm për më shumë se pesë vjet, pa lajme,” tha ai. “Për tre vjet, as nuk mora letra nga të afërmit e mi. Kam ende shumë për të mësuar.”

Tsikhanouski tha se e ardhmja e Bjellorusisë ishte e lidhur fort me Rusinë. “Nuk do të ketë çlirim të Bjellorusisë derisa të shembet regjimi i Putinit,” tha ai. “Nëse nuk do të ishte për Putinin, ne nuk do të ishim ulur këtu. Gjithçka do të ishte vendosur deri në vitin 2020 ose 2021.”

Nga ana e saj, Sviatlana Tsikhanouskaya tha se do të qëndronte pranë bjellorusëve derisa të liroheshin të gjithë të burgosurit politikë dhe të mbaheshin zgjedhje demokratike. “Për sa kohë që kam forcë dhe mbështetje të mjaftueshme,” tha ajo, “do ta vazhdoj këtë punë.”/DW