Testi i thjeshtë që zbulon nëse ju ose fëmija juaj keni autizëm brenda pak minutash

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

06/05/2025 22:10

Mënyra se si ju – dhe ndoshta edhe fëmija juaj – kapni objekte mund të zbulojë nëse keni autizëm, sugjeron një studim.

Shkencëtarët bazuan testin në dallime të lehta që vunë re në mënyrën se si personat me autizëm kryenin një detyrë fizike në krahasim me personat pa autizëm.

Testi, i cili zgjat vetëm dy minuta, përfshin analizimin e lëvizjeve të gishtave gjatë kapjes së një objekti, dhe thuhet të ketë një saktësi prej 85 për qind.

Për të krijuar testin, personat me dhe pa autizëm u udhëzuan të përdorin gishtin e madh dhe atë tregues – ku u vendosën pajisje për gjurmim – për të kapur blloqe me madhësi të ndryshme.

Ata më pas u udhëzuan të ngrinin çdo bllok dhe ta vendosnin përsëri në të njëjtin vend, përpara se ta kthenin dorën në pozicionin fillestar.

Studiuesit përdorën inteligjencën artificiale për të analizuar në detaje lëvizjet e gishtave të pjesëmarrësve gjatë këtyre veprimeve të kapjes.

Duke analizuar të dhënat, ata zbuluan se pjesëmarrësit pa autizëm e rregullonin me më shumë saktësi madhësinë e kapjes në varësi të madhësisë së objektit.

Në kontrast, individët me autizëm merrnin më shumë kohë për të përfunduar lëvizjen e kapjes krahasuar me homologët e tyre pa autizëm.

Autori kryesor i studimit, profesori Erez Freud, ekspert i psikologjisë në Universitetin e Yorkut në Kanada, tha se saktësia e testit ishte e habitshme.

“Modelet tona ishin në gjendje të identifikonin autizmin me rreth 85 për qind saktësi, gjë që sugjeron se kjo qasje mund të ofrojë mjete më të thjeshta dhe të shkallëzueshme për diagnostikim,” tha ai.

Përveç sfidave në komunikim dhe ndërveprim shoqëror, personat me autizëm shpesh përjetojnë edhe vështirësi motorike – probleme me lëvizjen e trupit si koordinimi dorë-sy – të cilat shfaqen që në fëmijërinë e hershme.

Studiuesit pas testit të ri, të cilët publikuan gjetjet e tyre në revistën Autism Research, thanë se vëzhgimi i këtyre lëvizjeve motorike ofron një mënyrë tjetër dhe ndoshta më të shpejtë për të diagnostikuar pacientët.

Profesori Freud tha: “Gjetjet tona i shtohen literaturës në rritje që sugjeron se modelet e imëta motorike mund të ofrojnë sinjale të vlefshme diagnostikuese – diçka që ende nuk po shfrytëzohet gjerësisht në praktikën klinike.” – transmeton GazetaExpress.

Të dy grupet në studim – ata me autizëm dhe ata pa të – u përputhën për nga mosha dhe niveli i inteligjencës.

U përdorën të rritur të rinj në vend të fëmijëve për të shmangur çdo ndikim të zhvillimit të vonuar në rezultatet e studimit, por autorët sugjeruan se testi mund të përdoret edhe tek fëmijët.

Aktualisht, diagnoza e autizmit në NHS (Shërbimi Shëndetësor Kombëtar në Mbretërinë e Bashkuar) ndryshon në varësi të faktit nëse pacienti është fëmijë apo i rritur.

Për fëmijët që dyshohet se kanë këtë çrregullim, mjekët mund t’i vëzhgojnë drejtpërdrejt dhe të shohin se si ndërveprojnë dhe luajnë me të tjerët.

Pacientët e rritur kërkohet të plotësojnë një pyetësor për të vlerësuar simptomat e mundshme të autizmit.

Kjo mund të përfshijë pyetje si: “A vëreni tinguj të vegjël që të tjerët nuk i ndiejnë?” apo “E keni të vështirë të kuptoni emocionet e njerëzve nga fytyra e tyre?”

Mjekët mund të intervistojnë gjithashtu persona që e kanë njohur pacientin në fëmijëri për të zbuluar nëse ka pasur simptoma më herët.

Vlerësohet se mbi 700,000 të rritur dhe fëmijë në Mbretërinë e Bashkuar janë diagnostikuar me autizëm.

Megjithatë, gati 130,000 fëmijë nën moshën 18 vjeç në Angli ishin ende në pritje për një vlerësim në dhjetor 2024, sipas të dhënave të NHS.

Nuk dihet ende saktësisht çfarë e shkakton autizmin, por ndonjëherë ai është i trashëguar në familje.

Njerëzit lindin me të, megjithëse mund të mos vërehet deri në fëmijëri – apo ndonjëherë shumë më vonë.

Shenjat tipike të autizmit përfshijnë vështirësi në komunikim, mungesë të inteligjencës emocionale, ndjeshmëri të lartë ndaj situatave të caktuara dhe sjellje të përsëritura.

Autizmi ekziston në një spektrin e gjerë – disa njerëz mund të jetojnë plotësisht të pavarur pa ndihmë shtesë, ndërsa të tjerë mund të kenë nevojë për ndihmë të përhershme.

Në Mbretërinë e Bashkuar është raportuar një “shpërthim” i rasteve me autizëm vitet e fundit.

Disa ekspertë e lidhin këtë rritje me ndërgjegjësimin në rritje për çrregullimin.

Kjo ka çuar në një “prapambetje” të rasteve, sidomos te gratë dhe vajzat, të cilat më parë diagnostikoheshin më rrallë.

Disa ekspertë kanë ngritur shqetësimin për një lloj “Perëndimi të egër” në proceset e vlerësimit për autizmin në Angli, duke sugjeruar se mund të ketë edhe mbidiagnostikim.

Vitin e kaluar, një studim tregoi se të rriturit që referoheshin për vlerësim për autizëm në disa qendra kishin një shans prej 85 për qind për t’u diagnostikuar me këtë çrregullim.

Ndërkohë, në disa zona të tjera, ky përqindim ishte vetëm 35 për qind, sipas studiuesve të Universitetit College London.

Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, afërsisht një në 100 fëmijë në botë është me autizëm.

Ndërkohë, një studim i Universitetit të Newcastle nga viti 2021 sugjeron se në Mbretërinë e Bashkuar, rreth një në 57 fëmijë është autik. Po në vitin 2021, ekspertët gjetën se diagnozat për autizëm në Angli ishin rritur me një ritëm “eksponencial” prej 787 për qind brenda 20 viteve. /GazetaExpress/