“Hapat e parë në kamp” në ‘Open Art Gallery’

Arte

Gazeta Express

17/03/2025 14:24

Më 19 mars nga ora 19:00 në ‘Open Art Gallery’ do të hapet ekspozita “Hapat e parë në kamp” nga artisti Osman Demiri, me kurim të Vlora Demiri.

Nga autori:

Hapat e parë në kamp

Ajo që u shkrua dhe u tha deri më tani mbi fatin e refugjatëve kosovarë është një pikë ujë në det në krahasim me vuajtjet dhe përjetimet e tyre gjatë eksodit dhe qëndrimit të tyre nëpër kampe. Sipas të gjitha të dhënave, ata që me së tepërmi pësuan janë të fëmijët. Bota e tyre fëmijërore u përmbys që nga momenti i arratisjes nëpër rrugët e botës. Traumat që ata i përjetuan do ti ndjekin gjatë tërë jetës dhe do të jenë vrragë të pashlyeshme në shpirtin e tyre të njomë. Shumica e tyre hapat e parë i bënë në kamp dhe në mënyrë direkte kontribuan në vendosjen e fatit kombëtar, meqenëse ishin shpresa dhe pasuria e vetme e kosovarëve në ato momente ankthi e trishtimi. Kjo ishte esenca e asaj që u shkrua me rastin e ekspozitës Hapat e parë në kamp, atëherë kur Kosovës akoma i vinte era tym e flakë, kur ënderrat e kosovarëve qëndronin pezull nëpër udhëkryqet e botës, me shpresë se një ditë do të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Edhe fotografitë e kësaj ekspozite, gjithashtu ishin vetëm një pikë ujë në det, në krahasim me ato që janë shkrepur dhe shpërndarë nëpër botë, por gjithësesi ishin loti më i dhimbshëm i atij vaji që quhet Kosovë 1999. Qëllimi i kësaj përmbledhjeje fotografish ishte shkëputja e vëmendjes nga gjithë ajo e keqe dhe ai tmerr i popullatës jashtë kufijve dhe përqendrimi tek shpresa e vetme e tyre, tek fëmijët. Ideja e kësaj ekspozite ishte që së paku në mënyrë virtuale ti ndajë skenat dhe pasojat e dhunës makabre nga jeta e sinqertë dhe e padjallëzuar fëmijërore dhe të prezantojë një jetë sa më normale të këtyre fëmijëve në një vend ku fati i solli padrejtësisht. Në ato çaste të rënda të Kosovës vetëm ata më të vegjlit ishin vetvetja, vetëm ata ishin normal, kurse të tjerët, sa më të moshuar që ishin, pesha që mbanin mbi supe ishte më e madhe, gjë që vërehej në shikimet e tyre, në lëvizjet dhe gjestikulacionet që bënin, me shpresë se në një moment dikush do ti zgjonte nga ky makth. Tani, 25 vjet pas, besoj se këta fëmijë të dikurshëm, kudo që gjenden nëpër botë, ky përjetim i hidhur i ndjek pas së bashku me pyetjen, ç’faj kishim ne?!

Osman Demiri

Shkrim nga Kuratori: Vlora Demiri

Hapat e parë në kamp
Në aktet kozmike të shkatërrimit, dhimbja më e thellë e një lufte është heshtja që mbetet pas saj. Ajo që peshon mbi shpirt nuk është vetëm shkatërrimi fizik, por zbrasëtia që mbetet aty ku dikur ishte kuptimi. Lufta nuk është vetëm fundi i një vendi, por çarje e indit të kohës. Është këputja e papritur e një vazhdimsie, e një të tashme që endet vetëm për hirë të ekzistencës, jo të kuptimit. Kjo shpërbërje e realitetit, ky boshllëk mes së kaluarës dhe një të ardhmeje pa formë është ajo që mbush hapësirën e kampeve të refugjatëve. Një hapësirë e mbushur me ëndrra të mbetura peng. Një hapësirë ku toka nuk është e askujt dhe qielli nuk premton më asgjë. Tendat e bardha të rreshtuara si fletë bosh të një historie të papërfunduar, strehojnë ata që kanë një adresë, por jo një shtëpi. E megjithatë, mes pluhurit të heshtjes, mes barrikadave të përkohshme dhe rrugëve pa emër, hapat e vegjël të fëmijeve janë dëshmia e asaj që edhe në vendet ku historia shkruan kapitujt e saj më të dhimbshëm, e ardhmja refuzon të zhbëhet.

Ekspozita “Hapat e parë në kamp” e artistit Osman Demiri përveç të qenit një dëshmi vizuale e një prej plagëve më të thella kombëtare, ajo është një meditim mbi esencën e vazhdimësisë njerëzore. Në këto imazhe nuk është i shfaqur vetëm akti i mbijetesës, por edhe përpjekja e pashmangshme e njeriut për të ecur përpara edhe atëherë kur toka nën këmbë është e përkohshme. Dhe pikërisht këtu, mes dhembjes dhe shpresës, fëmijët bëhen të përjetshëm,  jo si të rënë, por si përjetësi e kujtesës tonë kolektive. Ata janë pasqyrimi i një të vërtete më të thellë, se fëmijëria gjen gjithmonë një mënyrë për të vazhduar edhe kur bota e të rriturve e pengon dhe mohon atë.

Në kampin e refugjatëve të Çegranit, në vitin 1999, qindra fëmijë bënë hapat e tyre të parë në një botë që i priti pa rrënjë, por jo pa dritë. Në fotografitë e Osman Demirit, fëmijët janë farat e së ardhmes, të mbjella mes rrënojave, duke kërkuar dritën për të mbirë përtej kohës. Ata ecin mbi kohën dhe e tejkalojnë atë. Në buzëqeshjet e tyre të ndrojtura, në sytë e mbushur me pyetje si dritare drejt një bote të pakuptueshme, në lojërat e tyre mes rrobave të varura si flamuj të një fëmijërie të paqetë, ata mbajnë peshën e padukshme të mbijetesës – jo përmes forcës, por përmes çiltërsisë që refuzon të shuhet. Ata janë shkëndijë, në erësirën e ngjizur nga të rriturit. Nuk janë hije të një kohe të humbur, as figura të heshtura të një tragjedie. Janë “armiku” i përbetuar i qëllimit të luftës, janë lëvizja vetë, ajo që nuk ndalet, ajo që vazhdon përtej asaj që e rrethon. Ata janë bartësit e një historie që do të vazhdojë.  Ky është paradoksi i tyre më i madh: të jenë më të pafuqishmit në botën e të rriturve dhe njëkohësisht, ata që mbajnë mbi supe vazhdimësinë e saj.

Luftërat do të vazhdojnë, si një rrymë e errët që gërryen bregun e kohës. Ato do të fshijnë emra, do të thajnë kujtime dhe do të lënë pas vetëm një heshtje të rëndë, sikur vetë historia të ketë mbetur pa fjalë. Por në fotografitë e Osman Demirit, përmes dritës që gjen rrugën e saj nëpër plasaritjet e tragjedisë, shfaqet një e vërtetë tjetër. Fëmijët nuk janë vetëm dëshmitarë, por kundërpeshë e fatit, një forcë e heshtur që sfidon rrjedhën e pashmangshme të shkatërrimit. Ata nuk e luftojnë errësirën, thjesht e tejkalojnë atë. Me hapa të vegjël që nuk e dinë ende rëndësinë e tyre. Me sy të vegjël që shohin qiell më shumë sesa kufij.

Fëmijët nuk e njohin kufirin e rrënimit. Ata nuk e pranojnë shkatërrimin si një fund, por si një boshllëk të mbushur me re letre, me thesare guralecësh… boshllëk që guxon të mbushet me ëndrra.