Intervista/ Burim Myftiu: Të jetuarit mes ShBA-së dhe Kosovës më ka nxitur një dialog të pasur midis këtyre dy realiteteve

Arte

Donjeta Abazi

09/12/2023 17:26

Intervistë me fotografin, kuratorin, artistin vizual dhe themeluesin e festivaleve DOKUFEST e FOTOIST, Burim Myftiu.

Burim Myftiu, MA në Arte Pamore, artist vizual i cili ka pasur një ndikim të thellë në botën e fotografisë dhe arteve pamore në vend. Me një karrierë të pasur, ai ka kuruar ekspozita ndërkombëtare dhe ka qenë bashkëthemelues i festivale si DOKUFEST dhe FOTOIST. Reprezentuar nga Galeria PABA në New York, Myftiu ka fituar shumë çmime ndërkombëtare. Ai është lektor në Universitetin AAB dhe jeton dhe punon në Kosovë dhe Amerikë.

Intervistoi Donjeta Abazi

«Momenti perfekt (i shkrepjes) lind kur gjithçka brenda kuadrit harmonizohet – një përplasje e shpejtë e elementeve që shkaktojnë emocion, histori dhe impakt vizual»

Gazeta Express: Si vendosni cili është momenti kur duhet të shkrepni një fotografi?

Burim Myftiu: Vendosja e momentit të saktë për të kapur një fotografi është një balancim i hollë midis instiktit, përgatitjes dhe mundësisë. Besoj se momenti perfekt lind kur gjithçka brenda kuadrit harmonizohet – një përplasje e shpejtë e elementeve që shkaktojnë emocion, histori dhe impakt vizual. Kjo vjen nga ndjenja e energjisë, parashikimi i lëvizjes dhe pritja për atë çast të shkëputur kur drita, kompozimi dhe subjekti përputhen pa gabime. Shpesh është një reagim intuitiv ndaj skenës që zhvillohet dhe një lidhje e thellë me subjektin. Arti qëndron në njohjen e atij momenti decisiv dhe kapjen e tij, duke e transformuar atë në një narrativë vizuale të qëndrueshme. 

«Çdo përpjekje kuratore është një proces mësimi, një platformë për të eksperimentuar me ide dhe koncepte të reja, dhe një mundësi për të bashkëpunuar me artistë të talentuar. Kjo përmban krijimin e një komunikimi vizual, ndërtimin e lidhjeve mes veprave të artit dhe udhëzimin e audiencës në një pelegrinazh vizual që lë një impakt të qëndrueshëm»

GE: Ju jeni po ashtu kurator arti. Cila është përvoja juaj e deritanishme si kurator?

B.M: Përvoja ime si kurator në botën e artit ka qenë një rrugëtim frymëzues i mbushur me mundësi për të eksploruar perspektiva dhe narrativa të ndryshme. Puna si kurator i artit më lejon të shtrihem përtej sferës së fotografisë, duke hulumtuar në spektrin më të gjerë të tregimit vizual përmes veprave të artistëve të ndryshëm. Është një proces emocionues që përfshin zgjedhjen, organizimin dhe prezantimin e veprave të artit për të krijuar ekspozita të rëndësishme dhe unike. Përqasja ime ndaj kurimit shtrihet në përputhje me kuptimin tim të thellë të estetikës vizuale dhe tregimit, që synon të krijojë projekte që jo vetëm shfaqin aspektin artistik, por edhe nxisin emocione, inicojnë biseda dhe të shtyjnë në reflektim. Kam kuruar ekspozita që përfshijnë shumë mediume artistike, duke lidhur fotografinë me forma të tjera të artit për të krijuar përvoja imersive për audiencën. Çdo përpjekje kuratore është një proces mësimi, një platformë për të eksperimentuar me ide dhe koncepte të reja, dhe një mundësi për të bashkëpunuar me artistë të talentuar. Kjo përmban krijimin e një komunikimi vizual, ndërtimin e lidhjeve mes veprave të artit dhe udhëzimin e audiencës në një pelegrinazh vizual që lë një impakt të qëndrueshëm. Në fund të fundit, qëllimi im si kurator është të kuroj ekspozita që komunikojnë me shikuesin, frymëzojnë, dhe kultivojnë vlerësimin për thellësi dhe diversitet artistik. Përvoja më briliante ka qenë bashkëpunimi me fotografin nga Turqia Ara Güler. Kurimi i ekspozitës së tij“Stambolli” në Galerinë Kombëtare të Kosovës ka qenë një përvojë e papërshkrueshme!

«Përvoja e të jetuarit në mes të dy vendeve ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në perspektivën time artistike duke nxitur një dialog të pasur midis këtyre dy realiteteve të ndryshme, por komplementare»

GE: Duke qenë se jetoni mes Kosovës dhe ShBA-së, cili është ndikimi i këtij dyzmi në punën tuaj artistike?

B.M: Duke jetuar në mes të Shteteve të Bashkuara dhe Kosovës ka qenë një përvojë shumë me vlerë për punën time artistike. Dyzimi i këtyre mjediseve ka pasur një ndikim të madh.  

Në Shtetet e Bashkuara, kam pasur kontakt me një gamë të gjerë kulturash, idesh dhe shprehjesh artistike. Kjo eksperiencë ka zgjeruar horizontet e vizionit tim artistik dhe më ka lejuar të eksploroj një varg mënyrash e të shprehurit në punën time artistike. Diversiteti kulturor dhe avancimet teknologjike në Shtetet e Bashkuara kanë sjellë perspektiva të reja dhe mundësi inovative për të zhvilluar dhe eksploruar artin e imazhit.

Në anën tjetër, jeta në Kosovë më ka lidhur thellë me trashëgiminë, historinë dhe kulturën unike të vëndit. Kjo lidhje ka luajtur një rol të rëndësishëm në formimin e identitetit tim artistik, duke kontribuar në kuptimin tim për pasurinë kulturore dhe trashëgiminë autoktone. Respekti për historinë dhe realitetet e jetës në Kosovë kanë qenë burime frymëzuese për projektet e mia artistike që reflektojnë ngjarje historike, tradita dhe realitete shoqërore. Në përgjithësi, kjo përvojë e të jetuarit në mes të dy vendeve ka ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në perspektivën time artistike duke nxitur një dialog të pasur midis këtyre dy realiteteve të ndryshme, por komplementare.

«Si fotograf, besoj në potencialin transformues të imazheve, duke krijuar një hapësirë ku reflektohen pikëpamjet e ndryshme»

GE: Fuqia e fotografisë për të tejkaluar kufijtë që rëndom vendosen në sferat e tjera…

B.M: Fotografitë kanë një kapacitet të jashtëzakonshëm për të komunikuar përtej barrierave gjuhësore dhe dallimeve kulturore. Ato kanë aftësi të veçanta për të nxitur emocione, për të treguar histori dhe për të kapur momente që mund të prekin thellë rrugët e jetës. Kjo formë e artit përdoret si një gjuhë universale, që thyen barrierat dhe lidh njerëzit përmes përvojave të përbashkëta, emocioneve dhe narrativave, pavarësisht ndarjeve gjeografike ose kulturore. Si fotograf, besoj në potencialin transformues të imazheve, duke krijuar një hapësirë ku  reflektohen pikëpamjet e ndryshme.

GE: Fotografia dhe fotografët ndër vite në vendin tonë…

B.M: Fotografia ka evoluar në mënyrë të shkëlqyeshme në Kosovë gjatë viteve. Është frymëzuese të shohësh se si arti i fotografisë ka shfaqur në kapjen e thelbit të historisë së pasur të vendit, kulturës dhe karakterit të popullit. Evolucioni i fotografisë në Kosovë tregon jo vetëm rritjen artistike, por gjithashtu shërben si dëshmi të vizionit kreativ të artistëve të saj.

GE: Festivali Ndërkombëtar i Fotografisë ‘Fotoist’ u mbajt këtë vit për 5 ditë me radhë, ideja siç keni thënë edhe ju është të promovohet jeta kulturore në Prishtinë dhe qëllimi i promovimit të fotografisë, a pritet që në vitet e ardhshme ky festival të zgjerohet edhe gjeografikisht edhe aspektin artistik?

B.M: Fotoist është festival ndërkombëtar i pare i fotografisë në Kosovë, por edhe në regjion. Ajo u lansua me shumë sukses si një event fotografik bashkëkohor me premtim të vazhdimit të saj deri në themelimin e një instituti dhe muzeu të fotografisë. Kjo nisje u realizua falë punës konsistente të një grupi entuziastësh dhe vullnetarësh nga Kosova, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut. Ky event ndërkombëtar synon gjithashtu të promovojë: trashëgiminë kulturore, diversitetin etnik, nxitjen e vullnetarizmit dhe pjesëmarrjen aktive të të rinjve dhe fëmijëve me aftësi të kufizuara në jetën kulturore, me synim të përfshirjes etnike, konfesionale dhe veçanërisht gjinisë, personave me aftësi të kufizuara dhe komuniteteve minoritare. 

«Brenda sekondash bëra disa fotografi dhe duke u falenderuar me dy pëllëmbë të bashkuara si njerëzit e lindjes, zbrita. Ecja në kahje të hotelit duke mos patur përgjigje në ato njëmijë pyetje në mendjen time! Nëpër mendje më kalonin me dhjetëra Madona nga librat, katedralet, galeritë, muzeumet. Madona? Madona! Si është e mundur?! Si mund t’i ndodhë kjo një njeriu aq pak religjioz si unë?…»

GE: A mund t’i ndani ndonjë rrëfim të veçantë që u ka ndodhur ose jua kujton ndonjë shkrepje e juaja?

B.M: Ishte vjeshtë e hershme, një mbrëmje me shi. Po udhëtoja me tramvajin numër 23 nga Duomo për në hotelin tim. Në një çast shiu filloi të binte me rrebesh. Në çdo stacion ca zbrisnin dhe të tjerët hipnin. Prej që tramvaji ishte përplot, udhëtarët qëndronin edhe në këmbë. Unë isha i ulur dhe mbaja kokën kërrusur i thelluar në mendime dhe duke numëruar ditët e mbetura në Milano, në këtë qytet mahnitës dhe përplot çudira. Në një çast e ngrita shikimin lart. Një nënë e re, me një vajzë të vogël qëndronin përpara meje. Ishin kthyer me shpinë. Ajo me një dorë e mbante vajzën dhe me dorën tjetër mbahej vetë. E kishte të veshur një nga ato palltot e errëta me kapelë. Në një çast ajo u kthye kah unë. Nga skajet e kapelës pikonin dromcat e shiut. Një pamje si e murgeshave, pamje si nga ikonat mesjetare, e çuditshme dhe anakronike, por edhe një fytyrë ëngjëllore, dhe shumë misterioze për një nënë të re. Brenda në tramvaj filloi të bëhej nxehtë. Në një nga ndaljet e tramvajit ajo u kthye dhe e çkopsiti pallton. Unë u befasova nga pamja. Përfundi palltos, në gjirin e nënës ishte duke fjetur një foshnjë. Nga drita e dobët mezi dukej vetëm gjysma e fytyrës së foshnjes dhe doçka e vocër. Unë mbeta i shtangur. Nuk i besoja dot syve. I ngrirë me pamjen, me njëmijë pyetje të heshtura në mendjen time konfuze: “Ç’është kjo? Çfarë po ndodh? Nëna me foshnjen e vogël, tramvaj, natë, shi, veshja, pamja, qetësia e saj…! Prej nga erdhën?! Ku po shkojnë?! Nëna me foshnje në natë me shi! Një pamje ikonike, biblike, dhe aq hyjnore, njëjtë sikurse edhe mijëra vite më parë, ai motiv i njëjtë nga pëlhurat e Mikelangjelo, Rafaelo, Karavagjo… Jo…nuk kisha përgjigje! Isha magjepsur me pamjen! Pas një çasti fillova të mendoj më qetë. Më duhet të përjetësoj këtë çast. Kjo ndodh njëherë në jetën e njeriut ose edhe asnjëherë nuk ndodh. Kamerën e kisha në xhep. Por si t’ja bëj? Si t’ja bëj unë tani? Më zuri paniku, sikurse do fotografoja herën e parë në jetë! Në mes të kësaj dileme tramvaji u ndal. Ajo me engjëjt e saj të vegjël zbritën dhe u tretën mes turmës dhe errësirës. Shikimi më mbeti në dritare. Akoma isha i hutuar dhe nuk mund të besoja. Ajo pamje nuk mund të përshkruhej me fjalë. Pas ca minuta zbrita edhe unë për të pritur tramvajin e ardhshëm, për të vazhduar udhëtimin. Shiu ishte ndalur. Tramvaji numër 9 arriti me vonesë. Ishte një nga ato tramvaje të vjetra, që akoma ishin në qarkullim. Unë kërceva brenda dhe u ula. Ndriçimi ishte shumë i dobët. I mbështetur në gjunjë, i thelluar në mendime dhe duke akuzuar vehten se si nuk arrita të përjetësoj atë moment dhe pamje të jetës. Kur e ngrita kokën, nuk mund të besoja syve. Nëna me foshnjën dhe vajzën e vogël ishin të ulur përballë! E pamundur! E pabesueshme! Nuk mund të jetë! Isha aq i shqetësuar saqë fillova të rrënqethem! Por në të njëjtën kohë ndieja edhe një gëzim. Nuk mund të pritja më! Me zë të ulët dhe me respekt e me mirësjellje u drejtova: “Më falni zonjë! Ju…foshnja…vajza juaj e vogël…familja juaj… është një mrekulli, është diçka shumë e bukur… ëë… unë…jam fotograf dhe kjo është jeta ime, ëëë…dhe nëse më lejoni ju lutem, të bëj një fotografi…ëëë? Ajo vetëm e tundi kokën në shenjë aprovimi dhe sikurse edhe ajo vetë dinte se çfarë po ndodh dhe sikurse edhe vetë e priste dhe ishte e përgatitur për këtë çast! Brenda sekondash bëra disa fotografi dhe duke u falenderuar me dy pëllëmbë të bashkuara si njerëzit e lindjes, zbrita. Ecja në kahje të hotelit duke mos patur përgjigje në ato njëmijë pyetje në mendjen time! Nëpër mendje më kalonin me dhjetëra Madona nga librat, katedralet, galeritë, muzeumet. Madona? Madona! Si është e mundur?! Si mund t’i ndodhë kjo një njeriu aq pak religjioz si unë? “Deja Vu”, sikurse edhe mijëra vite më parë, “Madona”, …këtë herë në tramvaj!

«Çdo medium sjell me vete një mundësi, dhe integrimi i tyre e pasuron narrativën artistike»

GE: Praktikoni mediume të ndryshme të artit, përfshi këtu fotografinë, instilacionin, videoprojeksionin, sipas jush sa e si i ndihmojnë këto fusha njëra tjetrës në prizmin artistik?

B.M: Me mediume të ndryshme, por të ngjashme, këto fusha të artit si fotografia, instilacioni, dhe videoarti, janë mjetet që ndërveprojnë dhe përshtaten njëra me tjetrën në krijimin tim artistik. Fotografia është baza e shprehjes sime artistike, duke kapur momente dhe emocione. Ajo ma mundëson ta ndal kohën. Kur eksperimentoj me artin e instilacionit, më lejon të shtrihem përtej kufijve të një imazhi të vetëm dhe të krijoj përvoja immersive. Instalacioni më mundëson të angazhohem me hapësirën fizike, duke lejuar shikuesit të hyjnë në një mjedis që stimulon shumë kuptime dhe perspektiva. Kjo formë arti rrit impaktin e punës sime duke transformuar mënyrën se si shikuesit ndërveprojnë me vizionin tim artistik. Përveç kësaj, projeksioni i videove është një mjet që lidh hendekun midis imazhit statik dhe lëvizjes. Ai më jep mundësinë të shtoj lëvizje, tinguj dhe elemente të ndërveprimit dinamik. Përmes projeksionit, zgjerohet spektri i mundësive për të rrëfyer, duke krijuar një përvojë më multidimensionale për audiencën. Çdo medium sjell me vete një mundësi, dhe integrimi i tyre e pasuron narrativën artistike.  

GE: Planet për të ardhmen.

B.M: Jam duke pregatitur një liber monografik për artistin tonë Gjon Mili. Gjeniu që aq shumë i dha fotografisë dhe që aq pak mori nga ne të gjithë. 

Për planet për të ardhmen duhet një intervistë tjetër nga fillimi. Janë aq shumë…

/GazetaExpress