“Hormoni i lumturisë” në betejë kundër depresionit, si po dominojnë tregun ilaçet

Keshilla Mjekësore

Gazeta Express

21/04/2023 19:06

Ilaçet kundër depresionit janë pilulat më të përdorura në botë, sepse ato nxisin serotoninën, e njohur gjithashtu si “hormoni i lumturisë”.

Përdorimi i ilaçeve është duke u rritur në mënyrë dramatike dhe depresioni po arrin nivele të reja në vendet e zhvilluara. Megjithatë, bota mjekësore është në dilemë në përdorimin e tyre, sepse nuk ishte vërtetuar shkencërisht se ata trajtojnë në mënyrë efektive këtë gjendje të veçantë mendore, megjithëse besimi te ilaçet është përhapur.

Megjithatë, hulumtimet e fundit i kanë hedhur poshtë këto pretendime, duke ngritur pyetje të reja. Një studim i kryer në fund të korrikut 2022 nga psikiatrët Joanna Moncrieff dhe Mark Horowitz u publikua në faqen e internetit “Nature”, ata pretendojnë se “përfundimet e nxjerra vënë në pikëpyetje idenë bazë pas përdorimit të antidepresantëve”.

Gazetarja e The Guardian, Hannah Devlin, thekson se që atëherë është hapur një debat i madh nëse trajtimet tradicionale kundër depresionit funksionojnë dhe nëse ekziston në të vërtetë i famshmi “hormon i lumturisë”.

“Zbulimi aksidental” i serotoninës

Në vitet 1950, pacientëve me tuberkuloz iu dha në mënyrë eksperimentale iproniazid dhe dukeshin jashtëzakonisht të lumtur pas çdo doze të pilulës. Shkencëtarët zbulojnë se serotonina është rritur në trurin e tyre, sepse frenohet krijimi i një enzime për ta zbërthyer atë.

Sipas ekspertëve, serotonina është një substancë e trurit me një rol kompleks, pasi rregullon funksionet bazë të trupit, si gjumin, aktivitetin e zorrëve dhe formimin e mpiksjes së gjakut. Në fakt, vepron si një lajmëtar kimik midis neuroneve, por edhe si një formë kontrolli, e cila në mënyrë alternative rrit ose ul nivelin e komunikimit midis neuroneve të tjera. “Serotonina rregullon mënyrën se si funksionon truri dhe si pjesë të ndryshme të tij komunikojnë me njëra-tjetrën,” thotë Dr James Rucker, një konsulent i shëndetit mendor në Maudsley NHS Foundation Trust.

Më pas, ata bëjnë hapin logjik dhe mendojnë se meqenëse rritja e niveleve të serotoninës çon në eufori, atëherë ulja e tyre çon në trishtim. Pra, depresioni shoqërohet me nivele të ulëta të kësaj substance në trup.

Kështu, ekspertët vazhdojnë të krijojnë antidepresantë për të luftuar depresionin, të cilët rrisin nivelet e serotoninës në tru. Por që nga vitet 50 e deri më sot, korrelacioni i mësipërm nuk ishte vërtetuar kurrë.

Çfarë është depresioni?

Prandaj, serotonina quhet “hormoni i lumturisë” dhe “shumica mendon se lidhja me depresionin është vërtetuar”, thotë Joanna Moncrieff, profesore e psikiatrisë në University College London. Mirëpo, pas studimit të publikuar në “Nature”, rihapet debati për përcaktimin e depresionit, pra nëse bëhet fjalë ekskluzivisht për sëmundje fizike apo problem shpirtëror.

Moncrieff një nga dy autorët e hulumtimit thekson se “ne duhet të ndalojmë së menduari për depresionin si një gjendje mjekësore. Mendoj se problemet e shëndetit mendor janë probleme sociale. Përpjekja për t’i trajtuar ato si probleme individuale nuk funksionon.”

“Nëse jeni në depresion, nuk mund ta shikoni jetën tuaj shumë objektivisht dhe të zbuloni se çfarë shkoi keq. Shumë shpesh ka të bëjë me problemet e ekonomisë, problemet e marrëdhënieve dhe vetminë”, shton ai.

Trajtime dhe qasje alternative ndaj çështjes

“Serotonina nuk do të shpjegojë të gjithë depresionin. Është një çrregullim kompleks dhe ndoshta ka disa fajtorë të ndryshëm”, thotë profesor Oliver Howes, një psikiatër me bazë në Imperial College dhe King’s College në Londër. Sipas tij, varfëria, shëndeti i keq, papunësia, humbja dhe traumat e fëmijërisë rrisin ndjeshëm rrezikun e depresionit dhe mund të jenë përcaktues të fortë të sëmundjeve mendore, por ndonjëherë injorohen.

Profesoresha Catherine Harmer, drejtore e Laboratorit të Kërkimeve Psikofarmakologjike dhe Emocionale në Universitetin e Oksfordit, thekson se “çfarëdo që bëjnë antidepresantët, ne nuk mendojmë se ato ndikojnë vetëm në humor. Kur njerëzit janë në depresion, ata kanë një filtër negativ dhe kanë më shumë gjasa të vërejnë informacione negative dhe kjo përforcon përvojat negative. Nëse merrni vetëm informacione negative, shpresa dhe kënaqësia juaj nuk janë prioritet. Askush nuk dëshiron të mbijetojë në një situatë të tillë”.

Shqetësimet e shëndetit mendor

Në disa vende po zhvillohen trajtime alternative për depresionin, ku një rast tipik është zëvendësimi i ilaqet kundër depresionit me metoda të tjera farmaceutike, sepse pacientët tregojnë varësi dhe marrja kronike e dëmton trupin në vend që të përfitojë. Një trajtim i ndryshëm kimik është marrja e kërpudhave magjike në një dozë të kontrolluar nga ana mjekësore dhe jo në formë droge.

Siç raporton gazetarja e Guardian, Hannah Devlin, “hormoni i lumturisë” është vetëm një pjesë e një procesi kompleks. Përkundrazi, depresioni nuk është një “çekuilibër kimik” që mund të kundërshtohet në një kuptim të thjeshtë. Ka faktorë të jashtëm social dhe mjedisor që mund ta shkaktojnë atë dhe faktorë të tjerë që mund të shfrytëzohen për t’i ndihmuar njerëzit të përmirësohen.

Për t’u shëruar, njeriu nuk duhet vetëm të marrë pilula, por edhe të bëjë ndryshimet e duhura në jetën e tij. /abcnews.al