Rruga e Pranverës drejt Planeteve

Arte

Gazeta Express

10/08/2025 12:50

Një intervistë verore në Suzanne Podcast me astronomen kosovare Pranvera Hyseni, mbi udhëtimin e saj nga vrojtimi i yjeve në një fshat të qetë deri te kërkimi i origjinës së universit në universitet kalifornian.

Pranvera gjithmonë shikonte kah yjet, derisa jetonte në një cep të largët të Kosovës (ku yjet rrallë rreshtohen për gratë e angazhuara në shkencë). Rrugët e planetëve dhe trupave qiellorë e mahnisnin dhe, në fund, kjo mahnitje i hapi një rrugë tjetër: atë që e çoi drejt hulumtimeve frymëzuese në laboratorët më të avancuar të astronomisë në Kaliforni. Me punë të palodhur dhe shkëndija frymëzimi, Pranvera Hyseni e ka kthyer një pasion të fëmijërisë për qiellin e natës në një karrierë që po formëson të ardhmen e shkencës planetare.

Pranvera është themeluese e Astronomy Outreach of Kosovo, një prej programeve më të mëdha të këtij lloji në rajonin tonë të Ballkanit, dhe ka sjellë teleskopë, festa të yjeve dhe kureshtje kozmike për mijëra fëmijë kosovarë, duke frymëzuar një brez të ri që të shohë nga qielli për pyetje dhe përgjigje.

Tani si studente e doktoraturës në UC Santa Cruz, ajo studion origjinën e asteroidëve, kometave dhe meteorëve, ndërsa vazhdon të mbrojë edukimin publik shkencor edhe këtu në atdhe. Në këtë bisedë për TenTen, Pranvera flet për mbajtjen gjallë të ëndrrës së motrës së saj të ndjerë në yje, për gjetjen e intimitetit dhe infrastrukturës në qiell të ndryshëm, dhe përse kokëfortësia mund të jetë mjeti më i nënvlerësuar shkencor.

Cili është trupi yt qiellor i preferuar dhe pse?

Kjo është gati një pyetje e pamundur, sepse më pëlqejnë kaq shumë objekte të ndryshme për arsye të ndryshme. Kometat më mahnisin sepse janë dinamike dhe gjithmonë në ndryshim, duke evoluar sa herë kalojnë afër Diellit. Asteroidët janë disa prej të preferuarve të mi, sepse shumë prej tyre ende mbajnë materialin primitiv nga agimi i Sistemit Diellor, duke na dhënë të dhëna të drejtpërdrejta për mënyrën se si u formuan planetët. Nebulat janë të jashtëzakonshme, sepse janë çerdhe yjesh — vendlindjet e yjeve dhe sistemeve të reja planetare. Dhe galaktikat janë të tëra “qytete kozmike”, secila me miliarda yje, planete dhe histori të pathëna. Nëse do të më duhej të zgjidhja vetëm një, përsëri nuk do të mundesha. Çdo lloj objekti ka misterin e vet dhe mënyrën e vet për të na vendosur ekzistencën në perspektivë.

LEXONI KREJT INTERVISTËN KËTU: https://suzannepodcast.substack.com/p/tenten-pranveras-path-to-the-planets