Poezia e javës/ Robert Frost: Ndalesë te pylli një mbrëmjeje me borë

Arte

Gazeta Express

18/07/2025 17:29

Robert Lee Frost (1874 – 1963), poet amerikan. I njohur për përshkrimet reale të jetës rurale dhe zotërimin e të folurës bisedimore amerikane. Ka shkruar vazhdimisht për mjediset e jetës rurale në New England në fillim të shekullit XX, duke i përdorur ato për shqyrtimin e temave komplekse sociale dhe filozofike (Wiki).

Mary Jane Oliver (1935 – 2019), poete amerikane, fituese e Çmimit Pulitzer, më 1984 dhe National Book Award, më 1992. Gjente frymëzim për veprën e saj në natyrë dhe ka pasur një zakon jetëgjatë të ecjeve vetmitare në vende të pashkelura. 

Ndalesë te pylli një mbrëmjeje me borë

Robert Frost

I kujt është ky pyll ma ha mendja se e di. 

Megjithatë, është në fshat shtëpia e tij; 

Nuk do të më shohë të ndalem këtu 

Të shikoj pyllin e tij të mbulohen nga bora. 

Kalit tim mund t’i duket e çuditshme 

Të ndalem pa pasur ndonjë shtëpi afër 

Mes pyllit dhe liqenit të ngrirë 

Në mbrëmjen më të acartë të vitit. 

U jep zileve të jakës një shkundje 

Që të pyesë mos ka ndonjë gabim këtu. 

Tingulli tjetër i vetëm është dalldia 

E erës së lehtë dhe flokëve të pushta të borës. 

Pylli është i lezetshëm, i errët dhe i thellë. 

Por unë kam disa premtime për t’i mbajtur 

Dhe milje të tëra për të bërë para se të bie të fle 

Dhe milje të tëra për të bërë para se të bie të fle.

(Përkthim i lirë)

Stopping by Woods on a Snowy Evening

 ROBERT FROST 

Whose woods these are I think I know./ His house is in the village though;/ He will not see me stopping here/ To watch his woods fill up with snow.// My little horse must think it queer/ To stop without a farmhouse near/ Between the woods and frozen lake/ The darkest evening of the year.// He gives his harness bells a shake/ To ask if there is some mistake./ The only other sound’s the sweep/ Of easy wind and downy flake.// The woods are lovely, dark and deep./ But I have promises to keep,/ And miles to go before I sleep, /And miles to go before I sleep.

KOMENT 

Nga Mary Oliver

Lexojeni poezinë Stopping by Woods on a Snowy Evening, nga Robert Frost, duke mbajtur në mendje saktësisht atë se çka po ndodh – pauzën gjatë një udhëtimi, qetësinë, zërin instrospektiv të folësit, pemët e errëta dhe të vetmuara, borën që po bie. 

Katër vargjet e para janë dëng me w dhe the, kemi një ; dhe një v. Tri palë ll të dyfishta. Rëndesa e zanoreve rritet nga përdorimi i diftongjeve. Dy fjalët që përfundojnë të pazëshme (think dhe up) janë të vendosura në mes të vargjeve, pra janë të zbutura. Të gjitha të pazëshmet e tjera janë të zbutura brenda vetë fjalëve. Këto vargje mund të lexohen në çfarëdo mënyre tjetër përveçse të qetë, ëndërrimtare dhe pothuajse si duke fishkëllyer. Mund të themi çfarëdo lloj gjërash për kalin e vogël të stancës së dytë. Është gjëja e vetme në poezi në të cilën fokusohet folësi. Është gjëja e vetme tjetër e gjallë në poezi dhe është e gatshme ashtu siç folësi për momentin është në mëdyshje që të vazhdojë udhëtimin.  

Sidoqoftë, ne jemi të nxitur nga folësi të shikojmë po ashtu edhe kah kali dhe derisa e bëjmë këtë tingujt e hyrjes së pëshpëritur, monologu i brendshëm, jo më i zëshëm se sa bora që po bie, ndërpriten nga të rënat e lehta të tingujve më të mprehtë – jo tokmakë, jo aq të rëndë, por ndryshe, “My little horse must think it queer” nuk është një varg gjithaq kërkëllitës, por tingullimi i “think” me k-në e saj që kërcet lehtë këtë herë i ndjekur jo nga një tingull më i butë por nga copëza “it”  dhe “queer” dhe jehona e k-së, e bën tërësisht më të gjallërueshme se sa stancën e parë. 

“Stop” është një e rënë tingulli, pastaj qetohet nga pjesa tjetër e vargut. Pas “lake” ka një hendek momental, një frakturë heshtjeje nga e cila gufon një lloj tjetër elektriciteti para se vargu të vringëllijë dhe mbiemri “darkest” përsërit k-në edhe njëherë, dy goditje trazuese. 

Në stancën e tretë vjen përmbysja. Në vend se të pazëshmet grykore të fashiten – të gllabëruara në një përplasje tingujsh më të butë – ato ngrihen mes dhe pas tingujve të butë, duke këmbëngulur të dëgjohen. G-ja e parë e fortë në poezi paraqitet në vargun e parë të stancës së tretë: “he gives his harness bells a shake…” Megjithëse g-ja qetohet në çast nga dy h-të, momenti i introspeksionit tashmë ka marrë fund dhe veshët i paraprijnë kësaj me “bells” dhe me fjalën “shake” – me zë më të lartë se sa “lake”, më të fuqishme. Në vargun vijues k-ja përsëritet në fjalën fort domethënëse “ask” (udhëtari nuk është krijesa e vetme “pyetëse” në poezi); dhe ky varg ashtu si edhe ai në vijim i stancës së tretë përfundon me të pazëshme. Prandaj, në këtë stancë, kemi “shake”, “mistake”, “sweep” edhe “flake”, ndërsa në dy stancat pararëndëse kishte pasur vetëm një moment të tillë (fjala e fundit “lake” në vargun 7).

Diçka është duke na trazuar, në tingullimin e vërtetë; na bën të përgatitetmi për zgjidhjen në stancën e 4-të. Këtu “the woods are lovely” na kthen tamam te gjendja e stancës së parë, por pjesa e dytë e këtij vargu bie fort mbi “dark and deep”, që të dy fjalë që fillojnë me një të pazëshme dhe përfundojnë po ashtu me një të pazëshme. Ato përfaqësojnë, te tingulli, vetveten, dhe më shumë se sa vetveten. Nuk thonë vetëm se pemët janë të errëta dhe të thella, por po ashtu se folësi ka ardhur në një vend tjetër në mendjen e tij dhe mund të flasë në atë mënyrë ndryshe, duke përvijuar me zë, ashtu si edhe me gjestin e njërit krah, një kuptim të ri të vendimit dhe zgjidhjes. 

Vargu 2 i stancës së fundit nis dhe mbaron me një të pazëshme, dhe kemi pastaj p-në e rëndë te “promises” në qendër të vargut. Vargjet 3 dhe 4, i njëjti varg i përsëritur, janë të gërshetuara. “Miles”, ky tungull i butë, përfaqësues i të gjitha viteve të vështira vdekjeprurëse, pluskon sipër të të pazëshmeve të forta duke kaluar te fundi i vargut – “go”, “before”, “sleep”. Peshat e pagabuara definitive, që janë të pazëshmet, ndihin që vargu i fundit të bëhet më shumë se sa një jehonë e vargut të tretë. 

Gjithçka i kapërcen kufijtë e domethënies fillestare; nuk është vetëm kapërcimi në domethënie, por tingulli i kapërcimit që ia mundëson të veprojë. Me tingujt e gabuar, s’do të kishte ndodhur. 

Nuk dua të pohoj se Frosti ishte ulur dhe i kishte numëruar të pazëshmet, të zëshmet, etj., derisa ishte duke e shkruar poezinë. Apo se ndonjë poet e bën një gjë të tillë. E kisha mendjen të pohoj se poetët përzgjedhin fjalët  për tingujt e tyre ashtu si edhe për domethënien e tyre – dhe se poetët e mirë bëjnë përzgjedhje të mira fillestare. Natyrisht, ata po ashtu rishikojnë poezitë. Por ata tashmë – “natyrshëm” do të thoshte ndokush – kanë punuar nga nga burim i tillë njohjeje dhe ndjeshmërie sa shpesh gati-mrekullia e tingullit dhe kuptimit tashmë ka ngjarë. 

Si ia arrijnë kësaj? Prirja gjuhësore dallon nga personi në person, e dimë këtë. Po ashtu, siç muratori a çdo punëtor tjetër – edhe kirurgu i trurit – përmirësohet përmes studimeve dhe përvojës, sigurisht edhe poetët bëhen më të zotë përmes studimeve dhe “përvojës”. Shkathtësitë verbale mund të mësohen. Mund të diskutohen dhe të praktikohen. Pastaj ndodh një gjë e mrekullueshme: ajo që është nxënë me vetëdije struket diku brenda dhomave të mendjes, ku – mund të llogarisni në këtë – do të “kujtohet” ajo që është njohur dhe do të dalë përpara që të ndihë në hapat e parë të shkrimit. 

Frosti nuk mbante shënime rreth tingullit në kohën që e shkruante poezinë Stopping by Woods on a Snowy Evening. Nuk ia kishte nevojën. Poezia është një deklaratë e jashtëzakonshme e vendosmërisë dhe ambivalencës njerëzore. E ka shkruar një gjeni. Por atij i ka dhënë një dorë më shumë se sa një marifet teknik, i pari ndër të cilët pra është një përdorim i jashtëzakonshëm i tingullit.  

/Teksti i Mary Oliverit është shkëputje nga eseja më e gjatë me titullin ‘Sound’, të përfshirë në vëllimin e saj ‘A Poetry Handbook’, të botuar nga Harcourt Brace & Company, 1994

/Gazeta Express