Kur Seferis shkuante për një “muzë” korçare

Arte

Gazeta Express

23/03/2021 18:21

Në 170 vjetorin e lindjes së Jorgos Seferis (1926-1962)

Rudolf Marku

Fotoja ilustruese në këtë shkrim paraqet pamjen e gërmadhë-fantazmës së godinës së ish-Konsullatës greke në Korçë, në atë qytet ku shërbeu si konsull poeti i shquar Jorgos Seferis (1926-1962), njëri ndër poetët e mëdhenj të shekullit të XX. Për 36 vite, Seferis pati shërbyer si diplomat, ndihmëskëshilltar, konsull, ambasador në vende të ndryshme të botës.
Në Korçë ka qenë konsull gjatë viteve 1936-1937.

Seferis nuk është i vetmi ndër poetët e mëdhenj grekë që shkruan për vendin tonë. Një poet tjetër po aq i madh, ndër më të mëdhenjtë e poezisë botërore, Odysseus Elytis, ka shkruar poezi për Shqipërinë dhe shqiptarët, aq hollësisht, sa të përmendë emra si Delvina, Tepelena, Himara, Saranda, Korça, a të shkruajë dy vargje të tilla antropologjike si: Toska i shkurtë/ dhe Gega shtalart.
Është interesant të vihet re se një përkujdesje e tillë nuk mund të gjendet tek fqinji tjetër i yni, tek poezia moderne italiane. Katuli (Catullo- kënga XXXVI…quaeque Durrachium Hadraia tabernam – Në Durrës, Perandor i gjithë Adriatikut) dhe, me sa më kujtohet, Ovidi te Metamorfozat, janë ndër poetët e vetëm latinë që përmendin vendin tonë, duke lënë pas vetes një boshllëk më shumë se 2000 mijëvjeçar në kujtesën poetike të poezisë së fqinjit tonë italik.

Po sjell këtu në përkthimin tim, njërën nga poezitë e Jorgos Seferisit të shkruar në Korçë. Duket se poshtë godinës së Konsullatës, në një shtëpi me një kopësht të vogël mbushur me trëndafila, jetonte, së bashku me teton a gjyshen e saj, një vajzë e bukur me emrin Antigoni/a.

Seferisi nuk është indiferent ndaj bukurisë së korçares. Përkundrazi, poezia tregon se Seferesi-n e ndjek kujtimi se dikur ajo i kishte dhënë një trëndafil, me një premtim dashurie. Vetë poezia mbart ndjenjën e trishtimit të një dashurie të madhe shpirtërore, një dashuri, siç duket, platonike, e  parealizuar, shkruar në një prozadi Eliot-iane (Seferis ishte një njohës i shkëlqyer dhe adhurues i poezisë së T.S. Eliot).

Për një koincidencë të këndshme, unë vetë jetoj, këtu në Londër, as 300 metra larg nga shtëpia ku jetoi Jorgos Seferis (Sloan Avenue, SË3), kur greku i madh ishte ambasador i vendit të vet në Mbretërinë e Bashkuar.

JORGOS SEFERIS

MATHIAS PASKALIS MES TRËNDAFILASH

Kam gjithë mëngjesin që tymos papushim,
Po ta ndërpres, trëndafilat do më përqafonin,
Do më mbysnin me gjëmbat dhe petalet e rëna.
Trëndafilat rriten shtrembët, secili me ngjyrën rozë,
Këqyrin, presin dikë t’u kalojë pranë; por askush nuk shkon pranë.
Që pas tymit të llullës time i shoh, pa aromë në kërcejt e veta.
Në jetën tjetër një grua më pat thënë – Mund ta prekësh këtë dorë,
Dhe ky trëndafil është yti, është yti, mund ta marrësh,
Tani a më vonë, kurdo që të pëlqejë!

Zbres shkallët prapë duke tymos,
Dhe trëndafilat më shoqërojnë poshtë gjallërisht,
Dhe në mënyrën e tyre është diçka në atë zë
Si në rrënjën e të qarës, atje ku fillon britma
‘Nënë’ a ‘Ndihmë’,
Apo e qara e bardhë dhe njomëzake e dashurisë.

Është një kopësht i vogël plot me trëndafila,
Një kopësht i vogël katror me të cilin zbresim bashkë
Dhe unë zbres shkallët, pa qiellin përsipër
Dhe tetoja e saj mund t’i thotë: “Antigonë, ke harruar ushtrimet për sot,
Në moshën tënde kurrë nuk vishnja korset, në asnjë moshë, jo në kohën time!”

Tetoja e saj është një krijesë mëshire: damarët e dalë,
Rrudhat rreth veshëve, hunda e vyshkur,
Por fjalët e saj janë gjithë mençuri.
Një ditë e pashë tek prekte gjoksin e Antigonës
Si një fëmijë i vogël tek vjedh një mollë.
Mund të ndodhë ta takoj atë plakë tani tek zbres poshtë?
Ajo më pat thënë tek ikja: Kushedi e di nëse do shihemi prapë?
Më vonë lexova në gazetat e vjetra për vdekjen e saj,
Për martesën e Antigonës dhe për martesën e së bijës së Antigonës
Pa arritë zbritjen e shkallëve a tymosjen time
Që më lë në buzë shijen e një anijeje fantazëm
Me një sirenë të kryqëzuar në timon prej kohësh që ajo qe aq e bukur.