Besnik Jaha/ Omer Hajami dhe Selman Rushdie

Arte

Gazeta Express

15/08/2022 16:26

(Selam Rushdie nuk ishte më “fajtor” sesa Omer Hajami)

Për jetën e Omer Hajamit (Hajam tek ne ka ardhë sipas anglishtes: Khajam) ka më shumë legjenda sesa të dhëna të bazuara në fakte historike. Ndër pak dëshmi historike nga jeta e tij është koha kur lindi (midis viteve 1025-1050), dhe koha sa jetoi (1123, viti kur vdiq), në qytetin Nisabur të Horasanit.

Nga burime të vërtetuara historike tregohet edhe se Hajami pati vuajtur shumë pasi ia vranë mbrojtësin Nizam El Mulk, i cili si Vezir i Madh i mbretit të atëhershëm të Persisë, Malik Shahut, Hajamit ia kishte siguruar një pension solid. Dhe kështu, pas vdekjes së vezirit Hajami, si antifetar që ishte, për ta fituar bukën e gojës nisi të japë mësime për Kuranin dhe Sheriatin. Edhe pse ai nuk i pranonte as Kuranin si libër hyjnor e as Sheriatin si legjislacion, i njihte sa për t’i shpjeguar para nxënësve të tij dhe sa për ta fituar bukën e gojës. Po ashtu, po para nxënësve hapur e thoshte edhe mendimin e tij për Kuranin dhe Sheriatin. Puna shkoi gjer aty sa Hajami u bë armik i të gjithëve: i suninjve, sepse nuk e duronte dogmatizmin; i shiinjve, sepse nuk e duronte misticizmin, dhe; i institucioneve sheriatike, sepse nuk e duronte absolutizmin politik dhe fetar. Nga transmetime jo të verifikuar që flasin për jetën e tij tregohet se në pleqëri u nis për në Mekë, për ta kryer haxhin. Kjo, sipas miqve të Hajamit, për t’i mashtruar armiqtë se Hajami ishte penduar dhe kthyer në rrugën e Zotit. Mirëpo Hajami ishte mizantrop i vërtetë (sado ironik që mund të tingëllojë ky togfjalësh). Kjo dëshmohet nga porosia që ua lë miqve, që ta varrosin nën flamurin e hardhisë (nga dashuria e madhe që kishte për verën), dhe që pas vdekjes ta kujtojnë me dolli.

Gjithë këtë hyrje e bëra për ta sjellë një paralele krahasimi mjaft me rëndësi për gjithë myslimanët. Atë të mjerimit në të cilin kanë rënë për shkak të keqkuptimit e keqinterpretimit të Islamit. Dhe, këtë po e bëjmë për shkak të sulmit ndaj shkrimtarit Selamn Rushdie.

Le ta kujtojmë se në Greqinë e lashtë Sokrati për shkak të bindjeve u dënua me vdekje (pirje helmi). Edhe në Evropën e Mesjetës, po edhe deri vonë pas Romantizmit Italian, mund të numërohen plot shembuj të dënimit me vdekje (djegie në turrën e druve) për shkak të bindjeve të tyre për lirinë dhe mendimin.

Madje-madje, Hajami ishte më fajtor sesa Sokrati, Xhordano Bruno, apo edhe se Selman Rushdie. Mirëpo Hajami nuk e provoi asnjë atentat ose ekzekutim. Ai u la i lirë të shkruajë e të flasë. Madje edhe të predikojë kundër fesë zyrtare (Islamit) dhe ligjeve të shtetit (Sheriatit). Dhe po ashtu të vdesë i qetë në shtrat.

Selam Rushdie nuk ishte më “fajtor” sesa Omer Hajami në raport me qasjen e tij ndaj besimit fetar. Dhe, ai u sulmua po për shkak të bindjeve të tij. Dhe reagimi kundër sulmit ndaj tij prej myslimanëve ishte minimal. Sikur iu gëzuan! Sikur u lumturuan e buzëqeshën nën hundë.

Sulmi ndaj tij tregon se myslimanët e kësaj kohe kanë dështuar në kuptimin dhe jetësimin e plotë të qytetarisë, tolerancës dhe porosisë islamike: PAQE. Sepse Islam do të thotë Paqe. Jo dhunë.

Ikja nga shkenca dhe leximi myslimanët e kësaj kohe i ka futur në një qorrsokak. Në një rrugë që çon në Mesjetë. Në atë mesjetën evropiane kur dijetarët vriteshin e digjeshin të gjallë pse e thoshin mendimin e tyre. Pse mendonin të lirë! Dhe kështu, duke mos qenë “të fortë nga muskujt e trurit” të diskutojnë e t’i ballafaqojnë argumentet, siç bënin myslimanët e kohës së Hajamit, “myslimanët” e kohës sonë po janë të aftë nga muskujt e krahut dhe armët. Megjithëse kjo më së paku është Islam./Bardbooks